Het Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) zegt in een reactie de uitspraak van het hof te bestuderen.
Virginia Bloemendijk 26-7-2025
Zorgen over pesticiden lelieteelt: ’Niemand is gebaat bij meer boer versus burger’
Egmond-Binnen/Hoogwoud
De lelieteelt staat onder druk. De branche zit in de maag met het imago van het vieste jongetje van de klas. Wat zijn de implicaties van recente rechterlijke uitspraken? ,,Niemand is gebaat bij meer boer versus burger.'’
,,Ik maak me in toenemende mate zorgen'’, zegt bioloog Arie Swaan uit het dorp Egmond-Binnen. Hij woont op steenworp afstand van bloemenvelden, waaronder lelies. ,,Er verschijnen steeds meer cijfers die erop wijzen dat verontrusting op zijn plek is. Het is een kwestie van tijd voordat omwonenden stappen gaan zetten, zoals naar de gemeente die ons moet beschermen.'’
,,We krijgen weleens zelfverbouwde groenten van een kennis uit de buurt, maar die gooien we weg'’, zegt buurvrouw Hetty Stokman (70). Ze vertrouwt het niet vanwege het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de omgeving. ,,We weten niet of er een direct verband is, maar we hebben in onze eigen omgeving vier gevallen van Parkinson. Daar ben ik angstig voor.'’
Het gerechtshof in Den Bosch bevestigde dinsdag een eerder vonnis van de rechtbank in Roermond dat een Limburgse teler tot en met 2028 geen lelies mag kweken met bestrijdingsmiddelen in de buurt van omwonenden.
Die hadden de zaak aangespannen. Het hof tikte vooral de wetgever en de toelatingsorganisatie op de vingers. De middelen zijn niet getoetst op risico’s op Parkinson en andere neurodegeneratieve ziektes of ontwikkelingsstoornissen bij jonge of ongeboren kinderen.
’Wetgever aan zet’
De Koninklijke Algemeene Vereniging voor Bloembollencultuur (KAVB) vreest voor de branche van leliekwekers. ,,Telers worden in het ongewisse gezet’’, zegt een woordvoerder. ,,Het is een pittige uitspraak en we maken ons ernstige zorgen.'’
De uitspraak maakt duidelijk dat de wetgever nu echt aan zet is
Nederland telt 131 lelietelers met 13.030 hectare geteelde oppervlakte. ,,Het directe gevolg van de uitspraak is dat de betreffende teler voorlopig geen pesticiden meer mag gebruiken voor de teelt van lelies in de nabijheid van de omwonenden’’, zegt Edwin Alblas, universitair docent milieurecht aan de Wageningen University & Research (WUR). ,,De gevolgen voor de lelieteelt en landbouw in bredere zin zijn nog onduidelijk. Wel maakt de uitspraak duidelijk dat de wetgever nu echt aan zet is.'’
Naast Parkinson en andere neurodegeneratieve ziektes en ontwikkelingsstoornissen voor jonge en ongeboren kinderen zijn ook risico’s door opeenstapeling en het mixen van stoffen (’cocktails’) niet voldoende duidelijk, legt hij uit.
,,Dat toetsen had wel gemoeten, oordeelt het hof, omdat de middelen een potentieel gevaar opleveren voor het ontstaan van deze ziektes. Het hof stelt hierbij dat er een omissie is in de toelatingsprocedure; het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) had hierop moeten toetsen, maar doet dit momenteel niet voldoende. Ook heeft Nederland de Europese richtlijn die lidstaten verplicht kwetsbare groepen te beschermen tegen blootstelling aan gewasbeschermingsmiddelen niet volledig geïmplementeerd. Er bestaan in Nederland op nationaal niveau geen regels over minimale afstanden tussen gronden waarop bestrijdingsmiddelen worden gebruikt en nabijgelegen gevoelige objecten zoals woningen, scholen en campings.’’
’Gediscrimineerd’
Mede-eigenaar Hans Langedijk produceert met het bedrijf Langedijk Lelies in Hoogwoud zo’n 40 miljoen leliebollen per jaar. Ze hebben zo’n honderd hectare grond, behalve in West-Friesland ook in het oosten en zuiden van het land. Ongeveer een kwart van de velden ligt binnen 250 meter van woningen.
Hij volgt de zaak op de voet en stelt dat zijn branche ,,gediscrimineerd'’ wordt door oneerlijke omgang met cijfers. Gemiddeld wordt bij de teelt van lelies veel bestrijdingsmiddelen gebruikt: 114 kilogram per hectare, tegenover bijvoorbeeld 26 kilogram bij tulpen, en 8 voor aardappelen, berekende het CBS in 2020. Maar het overgrote deel van die kilo’s zijn oliën, die leggen een filmlaagje over de gewassen om te voorkomen dat luizen virussen overbrengen, en die worden ook in de biologische landbouw gebruikt, zegt de lelieteler en ook de KAVB.
Onderzoeksplatform Pointer stelde eind vorig jaar echter dat met aftrek van die paraffineolie de lelieteelt alsnog bovenaan staat qua hoeveelheid chemische bestrijdingsmiddelen bij openluchtteelt.
Volgens teler Marcel Markhorst, die spreekt namens de KAVB, zijn de CBS-cijfers verouderd. ,,Op dit moment zit de lelieteelt (exclusief olie) qua kilo’s dichtbij het niveau van aardappelen en uien. En er wordt nu gewerkt om daaronder te komen.'’
De bok
Het gaat volgens Markhorst nu niet om gezondheid, ,,maar om regelgeving en juridische houdbaarheid. Er zit een gat, een leemte in dat toetsingskader. De teler is daarvan de bok.'’
Zowel bewoners als telers hebben duidelijkheid nodig, zegt Alblas. ,,De overheid heeft wat mij betreft de taak te sturen op duurzame landbouw met zo min mogelijk chemische middelen. Niemand heeft baat bij een steeds groter conflict tussen boer en burger.'’
Naast gezondheid moet ook de natuur in ogenschouw genomen worden, zegt universitair docent ecotoxicologie Milo de Baat (Universiteit van Amsterdam, UvA).
,,Het gebruik van bestrijdingsmiddelen is een van de grootste factoren in biodiversiteitsverlies. De sierteelt springt eruit wat betreft hoeveelheid bestrijdingsmiddelen versus de noodzaak. Dit soort rechtszaken roept in bredere context op tot een debat over hoeveel risico we als samenleving bereid zijn te nemen voor producten die niet noodzakelijk zijn.’’
Het Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) zegt in een reactie de uitspraak van het hof te bestuderen. De gemeente Bergen, waar Egmond-Binnen onder valt, zegt ’momenteel te onderzoeken of de gemeente eigen regels kan stellen met betrekking tot de regulering van gewasbeschermingsmiddelen’.
Noordhollands Dagblad
1 reacties :
We kunnen de (bollen)boeren wel overal de schuld van geven, maar is het niet de producent van de giftige stoffen die de schuld moet krijgen? Vervolgens hebben we een ambtenaren apparaat dat jaar in jaar uit de alarmerende berichten over het gif in de wind sloeg en natuurlijk de politiek die minstens zo schuldig is. Boeren maken nu (en in het verleden) gebruik van middelen die goedgekeurd zijn door de Politiek en de zogenaamde wetenschap, dus de conclusie is dat boeren, mits ze geen illegale middelen gebruiken, niet schuldig zijn, maar fabrikant, wetenschap en politiek.
Een reactie posten