Waarom hebben verstandige mensen het voorgesteld?
31-1-2025
Column Ronald Plasterk
’Nee’ tegen voorstel constitutioneel hof: ’Parlement is al veel macht kwijt’
Het coalitieakkoord voor deze regering bevat het invoeren van een constitutioneel hof. Dat vereist een wijziging van de Grondwet, en de Grondwetgever heeft er alles aan gedaan om te voorkomen dat daarbij ondoordachte dingen gebeuren. Het voorstel moet in twee verschillende zittingsperiodes van de Kamer worden behandeld.
De gedachte is dat een Grondwetswijziging zó belangrijk is, dat als de twee Kamers de wijziging in eerste lezing hebben aangenomen, er verkiezingen komen zodat het volk zich erover kan uitspreken, waarna er twee derde meerderheid moet zijn in het nieuwgekozen parlement. In dit geval is er alle reden om het voorstel zeer kritisch te bekijken.
Waarom hebben verstandige mensen het voorgesteld? Om te beginnen hebben de meeste democratische landen een constitutioneel hof, dus een bizar idee is het niet. De redenering is: we hebben een Grondwet waarin de kernwaarden van onze rechtsstaat vastliggen. Als de ’gewone’ wetgever, dus Tweede en Eerste Kamer, een wet behandelt, worden de parlementariërs geacht te kijken of het wetsvoorstel past binnen de Grondwet. Maar wanneer een meerderheid in beide Kamers de wet aanneemt, dan kan erna niemand zich nog op de Grondwet beroepen. Er is geen hogere instantie tot wie je je kunt wenden als je de overtuiging hebt dat een aangenomen wet in strijd is met de Grondwet. Dus, zo is de redenering, wat heb je dan aan die Grondwet? Een Kamermeerderheid zou in de waan van de dag een wet kunnen aannemen die ermee in strijd is. Daarom moet er een hogere macht zijn, een zeergeleerd constitutioneel hof, dat daarover een finaal oordeel mag geven, zo is de redenering.
De macht ligt al bij de rechtbanken
Er zijn twee grote aarzelingen bij een dergelijk hof. Om te beginnen is de werkelijkheid dat er inmiddels al heel veel macht weg is van onze gekozen volksvertegenwoordiging. Ik heb eerder het woord opgediept dat ooit is gelanceerd door voormalig PvdA-senator Erik Jurgens: dikastocratie. Dat betekent macht bij de rechtbanken. De verschuiving van de macht weg van de democratie naar de dikastocratie is inmiddels enorm. We danken het Urgenda-arrest over de uitstoot van CO2 aan het Verdrag voor de Rechten van de Mens. Dat verdrag was bedoeld om martelingen en executies tegen te gaan; bij het opstellen van het verdrag heeft niemand bedacht dat het zich ook zou lenen voor het doen van uitspraken in welk jaar welk percentage CO2 in de atmosfeer van de wereld zou moeten zitten.
"Parlement is al veel macht kwijt"
Maar in een uitbreiding van taken (dat heet met een deftig woord ’extensieve duiding van de bevoegdheden’) achtte het Hof zich bevoegd om over het percentage CO2 in de lucht dwingende uitspraken te doen. Ook door de Europese Unie zijn veel bevoegdheden weggehaald bij ons parlement en verplaatst naar buitenlandse hoven. Het gaat inmiddels zover, dat we over de grote onderwerpen waar mensen in het land zich druk over maken, bijna elke keer horen dat het parlement het wel zou willen, maar dat het niet mag. In die context is het nóg verder weghalen van bevoegdheden bij het parlement ongewenst.
Iemand zal de rechters moeten uitzoeken en benoemen
Een tweede nog fundamenteler bezwaar is dat de voorstanders van een constitutioneel hof denken dat als je het hof maar geleerd genoeg samenstelt, er een objectief en niet politiek oordeel van kan worden verwacht. Dit fenomeen komt veel voor bij alfa’s, physics envy: jaloezie op de natuurkunde omdat in de natuurwetenschappen feiten ondubbelzinnig kunnen worden vastgesteld. Dat is bij wetten niet het geval.
We zien in de Verenigde Staten al decennia dat het allergrootste belang bij de verkiezingen van de president is welke benoeming de gekozene zal doen in de Supreme Court. Daarover doet niemand geheimzinnig. De Supreme Court stemt langs politieke lijnen, en van iedere rechter is bekend door wie hij of zij is benoemd en met welke bedoeling. Joe Biden stuurde op 24 en 25 juni 2024 appjes: „Twee jaar geleden verwierp Donald Trumps Supreme Court Roe vs. Wade.” En: „Een stem op Trump is een stem voor een verbod op abortus.” Dus het is volgens de Democraten het ’constitutionele hof van Trump’. Nu zou je kunnen proberen de benoemingswijze wat minder politiek te maken, maar je ontkomt er nooit aan dat iemand de rechters zal moeten uitzoeken en benoemen.
Abortus is overigens een mooi voorbeeld dat wettelijke grenzen geen wetenschappelijke oordelen zijn, maar waardeoordelen. De voorstanders van vrije abortus zeggen ’baas in eigen buik’: een vrouw heeft het mensenrecht te bepalen wat er in haar lichaam groeit. De tegenstanders zeggen: een ongeboren kind is ook een mens van wie het leven door de wet moet worden verdedigd. De biologie geeft geen objectief en onbetwistbaar antwoord op de vraag wanneer het beschermenswaardige leven begint.
Het is onwenselijk dat wetten worden bevestigd of verworpen door een instantie die direct of indirect wél politiek wordt samengesteld, maar die aan niemand verantwoording verschuldigd is, en waarin mensen voor het leven zijn benoemd. Dus nee tegen het voorstel constitutioneel hof.
TELEGRAAF
0 reacties :
Een reactie posten