17-4-2023


Het lukt onze koning maar niet om het vertrouwen terug te winnen van de Nederlandse bevolking. Tien jaar geleden zagen nog acht van de tien de monarchie best zitten, inmiddels zijn er nog maar vijf die de duim omhoogsteken bij het instituut van de erfopvolging.

Wat zal deze dramatische ontwikkeling een gepieker opleveren ten paleize, een weg terug lijkt niet in zicht voor de familie Oranje. Natuurlijk is de koning bij tijd en wijle zelf een onhandige brokkenpiloot, maar er sluimert ook een sentiment in onze samenleving dat wil afrekenen met instituties die niet meer passen in de tijdgeest. Zie ook de ineens enorme daling van het vertrouwen in de politiek als geheel en het concrete wantrouwen tegen onze premier.

Als men van crisis zou willen spreken, dan is er inmiddels sprake van een waarheidscrisis.


De gekanaliseerde volkswoede tegen de prestaties van de huidige politiek uitte zich in een nooit eerder vertoonde overwinning van de BBB. En ook hier lijkt het eind niet in zicht. Rutte zijn al te oer-hollandse tocht per fiets naar het paleis heeft inmiddels geen positieve symboolwaarde meer. De ene verliezer gaat bij de andere op bezoek. Dat is het nieuwe beeld dat we zien.

In een hoogopgeleide en democratische samenleving als de onze is er het permanente probleem van de rechtvaardige verdeling. Maar naast dit permante rechtvaardigheidstreven, procentje hier procentje daar, doemt inmiddels een andere fundamentele vraag op: wat is nog waar?

Als men van crisis zou willen spreken, dan is er inmiddels sprake van een waarheidscrisis. De instituties waarvan wij gewend waren de waarheid te vernemen – en bij wijze van spreken veel voor zoete koek slikten – staan steeds meer onder druk. Beelden en waarheden lijken niet meer te kloppen. Analyses en voorspellingen van RIVM, KNMI, Universiteiten als TU-Delft en NOS-berichtgeving worden met argusogen bekeken, krijgen subiet weerwoord of worden deskundig tegengesproken, zoals bij klimaatverandering, stikstof en biodiversiteit.

Het volk is niet dom.

Boeren demonstreerden niet voor niets al vroeg bij het RIVM omdat de berekeningen niet klopten, Arnold Karskens ageerde tegen de gekleurde waarheden van de NOS, een groep onderzoekers keerde zich tegen uitkomsten van het KNMI, een petitie tegen een schimmig TUD- eredoctoraat aan Frans Timmermans werd door bijna 24.000 mensen ondertekend. De Amsterdamse wetenschapper Laurens Buijs vecht met gevaar voor eigen baan tegen de woke-onwaarheden op zijn universiteit en Pieter Omtzigt wil de waarheid op tafel en dat we als burgers de Nederlandse staat weer moeten kunnen controleren. Omgekeerd: De KNAW zwijgt gewetenloos in alle talen over de universitaire teloorgang, minister van wetenschap Dijkgraaf (D66) is een notoire klimaatactivist die geen klimaatdebat duldt en CO2-uitstoot verbindt met de ondergang van de aarde.

Veel institutionele waarheden en modellen kloppen niet meer bij de werkelijkheid van nu. De mensen zelf in die waarheid-producerende gebouwen met grote opschriften moeten dat toch ook voelen. Daarom is niets meer genuanceerd en hebben veel zaken geen meerdere kanten meer. Het zijn waarheden om institutioneel te kunnen overleven.

Jan van Friesland.

Daarom is communicatie inmiddels ook zo moeilijk, of het nu gaat om de niet geplaatste ingezonden brief bij een krant als het NRC, geen antwoord op een open brief aan de NOS of een wetenschappelijk open gesprek met de onderzoekers van Deltaris over verkeerde zeespiegel-prognoses.

We zitten opgescheept met versleten ideologische visies die ons allemaal intens raken. De vraag is hoe die beelden kunnen worden afgebroken, het debat kan worden gevoerd. Misschien dat de koning in het belang van ons land hierover iets kan zeggen tijdens zijn komende kerstboodschap. Hij krijgt er dan zeker weer een duimpje bij.

***