Column: Angst regeert

COLUMN – De zittende macht is vooral door angst gedreven, wat leidt tot een wereld van totale controle waarin geen ruimte meer is voor het andere.

Vicki Van Lommel 7 Oktober 2020

De macht zit gevangen in haar eigen echo. Het individu in instant bevrediging die haar van generatie op generatie in de consumptiemaatschappij wordt opgedragen. Geconditioneerd op de minste weerstand en we kunnen steeds minder van elkaar verdragen. Er wordt nu zelfs beweerd dat we gelukkiger zijn alleen. Maar stel je eens een wereld voor waarin je alleen maar mensen tegenkomt die een exacte kopie van jezelf zijn. Die alleen maar exact zeggen en doen, wat je zelf ook zegt en doet. Het resultaat? We zullen doodongelukkig zijn! 

We hebben het andere nodig om te groeien, om onszelf te ontwikkelen. De spiegel van de ander om te ontdekken wat we wel en niet prettig vinden en waarom, maar ook om niet alleen verdriet, maar ook geluk te ervaren en herkennen… naar waarde te schatten. 

In de Tweede Kamer zitten De Jonge en Rutte met de rug gekeerd naar Baudet die spreekt. Het is lichaamstaal die alleen disrespect uitstraalt en zeker van een minister niet getolereerd zou mogen worden. Dit gedrag had zijn vader, de dominee, vast en zeker niet toegestaan van zijn zoon Hugo. En Hugo zelf zal het waarschijnlijk ook niet accepteren van zijn eigen zoon en dochter. Met dergelijke lichaamstaal geeft hij zelf ook aan dat ook hij niet respectvol bejegend hoeft te worden. Immers, ‘wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet’. Hoezeer je iemand zelf of zijn gedrag niet leuk mag vinden, het is een zwaktebod om je op een dergelijke minachtende manier te uiten. De regeringsleden vertonen, demissionair of niet, stelselmatig decorumverlies en zijn vervolgens verbaasd dat ook in de samenleving de fatsoensnormen naar een minimum dalen. Waarom zou de bevolking nog vertrouwen in enig politicus hebben als grosso modo normen en waarden totaal zoek zijn? Het demissionaire kabinet neemt het niet erg nauw lijkt het wel en wil nu zelfs doodleuk doorregeren met dezelfde partijen terwijl de reden waardoor het kabinet viel, de toeslagenaffaire, nog steeds doorettert. Tot op heden zijn deze gezinnen niet schadeloos gesteld. Dit getuigt niet alleen van arrogantie, maar is gewoonweg crimineel.

Wat De Jonge zich blijkbaar niet realiseert is dat hij zijn rug heeft gedraaid naar zijn eigen spiegelbeeld: theatraal en flamboyant en verre van de nuance en complexiteit van de wereld altijd weerspiegelend. Rutte geeft zelf het signaal af dat hij niet premier waardig is. Dat hij nog leeft vanuit een beeld van oud leiderschap, terwijl de wereld om hem heen totaal is veranderd. Alleen als je hem naar de mond praat, luistert hij. Alleen als je als minister of staatssecretaris Rutte napapegaait, word je er niet uitgetrapt. Dit alles ook naar willekeur. Want terwijl hij zonder aarzeling Mona Keijzer de deur wees, kan Sigrid Kaag probleemloos een standpunt naar buiten brengen dat afwijkt van de lijn die heerst binnen de ministerraad. Ook zij had kritiek. Toen over de avondklok. 

Dit is geen leiderschap dat Rutte tentoonspreidt. Dat wordt ook nog eens onderstreept doordat na meer dan anderhalf jaar in een door hem uitgeroepen gezondheidscrisis hij nog geen enkel verbindend betoog heeft gehouden richting de Nederlandse bevolking. Leiderschap is niet het durven naar beneden trappen, afblaffen en psychisch breken van mensen, zoals een heel deel managers en politici in Nederland (en andere delen van de wereld) nog menen te kunnen doen vanuit de leiderschapsrol die hen is toebedeeld. Leiderschap is mensen verheffen, faciliteren zodat ze hun eigen verwachtingen over zichzelf overtreffen, het beste in zichzelf naar boven halen, … mensen verbinden, des te meer in tijden van crisis. 

Er wordt al jaren geroepen om nieuw leiderschap dat past bij de 21e eeuw, maar het issue is dat oude leiders die leiders waarom de huidige wereld schreeuwt niet herkennen omdat ze het zelf niet zijn. Ze herkennen de benodigde kwaliteiten niet en dus blijft alles bij het oude. Zo creëert het huidige politieke bestel haar eigen ondergang. En hoe langer ze vasthouden aan de positie waarop ze zitten, terwijl de kleren van nieuw leiderschap hen niet passen en nooit zullen passen, hoe harder hun val zal zijn en hoe pijnlijk ook ze onnodig veel mensen in hun val zullen meenemen en beschadigen. Het is angst dat regeert. Leiderschap is ook weten wanneer je tijd is gekomen om te gaan, alleen past dat niet bij de autoritaire leiders die op dit moment nog heersen en die in de politiek veelal ook ver over hun graf heen regeren. Als je ouder dan 70 jaar bent zou je leiderschap niet meer moeten willen ambiëren, maar je ervaring moeten waarderen en waar gewenst enkel nog moeten willen inzetten als adviseur en alleen op verzoek. Het is aan jongere generaties om te bepalen hoe de toekomst eruit komt te zien. En aan de jongere mensen die het ‘old school’ autoritaire leiderschap kopiëren… dit is echt niet meer van deze tijd!

In een digitaal toekomstbeeld vol artificiële intelligentie (AI) en robotisering hebben we volwassenheid nodig, terwijl vele mensen nog vooral reageren vanuit angst. Angst om de macht te verliezen, angst om tekort te komen, angst om overvleugeld te worden door iemand die talentrijker is… angst… angst… In de beoogde wereld hebben we mensen nodig die leven vanuit hun intrinsieke motivatie, die anderen op een podium durven te plaatsen omdat ze erkennen dat iedereen zijn eigen talent heeft en het juist zaak is voor elkaar de ruimte te scheppen zodat die talenten tot volle wasdom komen. Mensen die begrijpen dat de een niet meer of minder is dan de ander, maar dat iedereen met zijn eigen zijn waardevol is voor deze wereld. Daar plukt niet alleen het individu de vruchten van, maar ook de samenleving. Vruchten die je exponentieel kunt laten groeien als je op mature wijze je weet voort te bewegen in die digitale wereld. Maar zolang de mensheid in groten getale direct in een kramp schiet als het leven anders gaat dan het eigen vooropgestelde verwachtingspatroon, we geen verantwoordelijkheid nemen voor onze daden, alles als ‘schuld’ definiëren en dat blijven afschuiven op een ander, zal deze digitale wereld van AI en robotica nog vernietigender zijn dan een atoombom. Het gebrek aan volwassenheid zal als we zo doorgaan de doodsteek worden voor de mensheid. 

We zitten gevangen in een zieke wereld waarin ‘sorry’ nooit meer genoeg is en waar een batterij aan advocaten om de hoek loert om je meedogenloos van je reputatie en alles waarvoor je levenslang hard hebt gewerkt als mens en bedrijf te beroven. Iedereen weet dat fouten maken menselijk is en toch heerst ‘zero tolerance’. En ergens weten we van elkaar ook dat zaken veelal niet zo extreem bedoeld worden, dan hoe we ze interpreteren, maar in de huidige realiteit lijkt het ongehoord om moeite te willen doen om elkaar te begrijpen. Spreek je elkaars taal niet, dan sabel je elkaar gewoonweg direct neer. Zit je in een andere bubbel, dan is dat een reden om per definitie niet met elkaar in gesprek te gaan. Geweldig voorbeeld ook voor de kinderen van nu?! Wanneer houden we een keer op met dit kinderachtige gedoe en gaan we ons als volwassenen gedragen?

Het feit dat we vooral primair immatuur reageren, zien we ook terug in de wijze waarop we computertechnologie toepassen. Het merendeel van de tijd gebruiken we deze slechts voor standaardisatie en risicobeheersing en niet waarvoor die feitelijk bedoeld is: faciliteren van een waaier aan mogelijkheden, zodat we met de inzet van onze aangeboren talenten ons eigen verwachtingspatroon nog overtreffen. 

Weinig mensen lijken door te hebben hoe begaafd de mens feitelijk is en tot welke bijzondere prestaties hij in staat is als hij leert wie hij is en ook leert functioneren naar wie die is. Zelfs de internationale denktanks op deze aarde lijken weinig geloof in het menselijke kunnen te hebben en alles via maakbaarheid te moeten afdwingen. Ze kijken neer op de mens en denken deze door middel van integratie van technologie en totale controle te moeten ‘verbeteren’. De werkelijkheid is dat de mens niet verbeterd dient te worden, maar dat we elkaar de ruimte moeten leren geven tot het ontdekken van onszelf en leren leven naar wie we zijn, zodat we in deze eeuw eindelijk een keer het punt gaan bereiken waarin we ons volle menselijke potentieel gaan gebruiken. 

In plaats van elk individu dat niet gemiddeld is te standaardiseren en reduceren tot labels vanaf de geboorte: ADHD, ADD, Asperger, PPD-NOS, dyslexie, dyscalculie… Om vervolgens voor alles wat  niet ‘gemiddeld’ is een pilletje of anders wel een spuit op te dringen. De zogenaamd ‘makkelijke’ weg, die er feitelijk toe leidt dat onszelf vinden naar wie we zijn steeds lastiger wordt. Velen vinden het normaal dat er zoveel kinderen en jongeren onder toezicht van jeugdzorg staan? Velen vinden het normaal tegenwoordig een opgeplakt label te hebben? Velen vinden het normaal dat het gros van de bevolking (meervoudig) chronisch ziek is? Velen vinden het normaal dat ruim de helft van de Nederlandse bevolking overgewicht heeft? Velen vinden het normaal dat… De meerderheid mag het dan ondertussen als normaal zien. De meerderheid mag ondertussen zelf in een van deze categorieën vallen, maar dat maakt nog niet dat het normaal is. 

Als de mensheid in het verleden zo had geleefd, zoals wij mensen op de dag van vandaag leven, dan waren we als soort al lang uitgestorven. Hoe kunnen wij als mensen zoveel gaven die elk van ons gekregen heeft, zo makkelijk afdanken, zelfs negeren dat ze er zijn? En als we doorgaan op de huidige weg die we zijn ingeslagen als samenleving, hebben we straks geen keuzes meer. Dan zijn we gereduceerd tot assets en worden we geëuthanaseerd zodra degene die aan de touwtjes trekt vindt dat we overbodig zijn. Niks op basis van wetenschappelijke feiten, niks op basis van medische feiten, alles op basis van doctrines. Hij die bepaalt vindt dat je geen bestaansrecht meer hebt en basta!

Gezien de basale reacties die mensen geven, is een moreel kompas in onze samenleving ver te zoeken. We reduceren elkaar tot hokjes. We discrimineren ondertussen mensen die om medische redenen niet gevaccineerd kunnen worden met een coronapas. We discrimineren mensen die op alle vlakken van hun leven gezond leven en zijn, waardoor ze een verwaarloosbaar gezondheidsgevaar zijn voor zichzelf en de ander, omdat ze zich niet laten vaccineren. Terwijl hun persoonlijk risico juist als gezond persoon groter wordt door vaccinatie, omdat er gewoonweg mensen zijn die ernstige, blijvende vaccinatieschade oplopen en je niet op voorhand kan voorspellen of zij een van hen zijn. Het Nederlandse coronavaccinatiebeleid is geen vrije keuze meer als je mensen uitsluit. Je maakt van mensen wel degelijk tweederangsburgers, maar ook in Nederland zitten we allen veilig te cocoonen in onze eigen bubbel. Politici zijn omringd met instituten die hen adviseren en samenwerkingsverbanden waarbinnen ze zich bewegen die allen hetzelfde lied zingen omdat ze hetzelfde gebekt zijn. Dat zie je zeer goed terug in de lichaamshouding van Hugo de Jonge: hij snapt mensen buiten zijn eigen bubbel niet en wil ze ook niet begrijpen. Hij is zo overtuigd van zijn eigen gelijk, dat hij wel degelijk in staat is de gruwelijkheden uit de geschiedenis te laten herhalen. Echter ziet hij dat niet, evenals de meeste andere politici en walsen ze dus collectief over de bevolking heen: de weg naar de hel is geplaveid met goede bedoelingen.

Ondanks de Nederlandse bevolking hoger opgeleid is dan ooit, wordt door de macht stoïcijns op hen neergekeken omdat ze constant omringd worden door lofgezang van gelijkgestemden. Vanuit de bevolking wordt dan weer met een soortgelijke blinde vlek en verontwaardiging naar de macht gekeken, waardoor de macht haar beeld over de bevolking bevestigd ziet en nog meer controle gaat uitoefenen om haar doel te bereiken en zo houden we met elkaar de huidige idiotie in stand. Op basis van een interpretatiefout, schiet iedereen in een infantiele kramp en versterkt elkaars allesvernietigende reacties waardoor, als we zo door blijven gaan, er alleen maar verliezers zullen zijn. Wordt dit het einde van de mensheid? Hopelijk niet! Dan wordt het wel hoogtijd dat we een keer echt naar mekaar gaan luisteren, ons als volwassenen gaan gedragen en zo de leiders kiezen die passen bij de huidige tijd. AI en robotica zijn niet de vijand. Het zijn wel instrumenten die de hele mensheid kunnen wegvagen als we elkaar als vijanden blijven zien. 

Een wereld waarin je het gevoel hebt dat je alleen jezelf elke dag opnieuw in de spiegel lijkt te kijken, worden we echt niet vrolijk van. Koester het verschil, want voor ieder komt een dag dat je maar beter naar de ander had geluisterd in plaats van dat je stoïcijns in je eigen gelijk bleef hangen. Laat je ego niet de leidraad van je leven zijn. Niet de overeenkomsten, maar juist het koesteren van de verschillen maakt een samenleving leefbaar en robuust.

Over de auteur

ing. Vicki Van Lommel

columnist, onderzoeks- en wetenschapsjournalist die onder andere schrijft over duurzaamheid, klimaat, energie, circulaire economie, politiek en samenleving. Founder freepeoplemedia.com