Rian van Dam, burgemeester van Hollands Kroon, ziet nog een lange weg naar gelijkheid tussen man en vrouw: ’Oneerlijkheid zit nog altijd in het etaleren van macht’

’Werken aan fysieke kracht kan veilig gevoel geven’

Nanska van der Laar 2-12-2025

Rian van Dam, burgemeester van Hollands Kroon, ziet nog een lange weg naar gelijkheid tussen man en vrouw: ’Oneerlijkheid zit nog altijd in het etaleren van macht’

Anna Paulowna  

Rian van Dam heeft in haar loopbaan best wel zelf een aantal keren met grensoverschrijdend gedrag te maken gehad. ,,Ik heb me altijd goed genoeg kunnen verweren om niet direct slachtoffer te zijn, maar je bent het uiteindelijk wel”, weet de burgemeester van Hollands Kroon

---

Het gevoel van oplettend zijn en je niet altijd overal even veilig voelen, herkent Van Dam. ,,Wat me nog het meest is bijgebleven uit mijn studietijd in Wageningen, is dat wanneer ik ’s avonds laat over straat ging, ik altijd mijn sleutels tussen mijn vingers had zitten. Ik keek dan ook wel een keer extra achterom of ging heel hard fietsen. Dat kon ook overdag zijn, dat je dacht: word ik nou achterna gezeten? Dat gevoel ken ik wel. Gelukkig is me nooit iets vervelends overkomen.”

Gaat het om grensoverschrijdend gedrag, weet de burgemeester van Hollands Kroon erover mee te praten. ,,Intieme terreur wordt nu vaak gekoppeld aan geweld in persoonlijke relaties, maar ook in werkrelaties komt die voor. Daar heb ik best wel ervaring mee. Ik heb me altijd goed genoeg kunnen verweren om niet direct slachtoffer te zijn, maar je bent het uiteindelijk wel. Ja, je gaat je toch afvragen wat je verkeerd doet en je gaat toch je gedrag aanpassen.”

De ommekeer kwam toen Van Dam de functie van directeur kreeg. ,,Ik werd me er toen heel erg van bewust dat het veel te maken heeft met machtsverhoudingen in je werk en met het feit dat het over de macht gaat: over het uitoefenen van macht over de ander en dat seksualiteit het ultieme machtsmiddel is. Dat maakt het ook zo ingrijpend, want het komt in je eigen fysiek, in je eigen lijf binnen. Ook geestelijk.”

Iets ingrijpends kan voor de een al zitten in wat voor de ander misschien iets onbenulligs lijkt. De burgemeester noemt de ’foute grap’ als voorbeeld. ,,Of je die dan nooit meer kunt maken? Dat mag gerust, maar je moet je er wel van bewust zijn dat de ander zich daar onplezierig bij voelt. Je kunt het wel niet zo bedoelen, maar het feit dat je het zegt, maakt dat je er een waardeoordeel aan geeft. Eigenlijk zeg je dat iemand anders er niet toe doet, dat je iets kunt pakken wat van de ander is. Dus als je een opmerking over een vrouw maakt, heb je het over iets dat van haar is en dat je je zomaar toe-eigent.”

Emancipatie van de man

Wanneer je de grens van een ander respecteert, zit volgens Van Dam in het proces van bewustwording. ,,Als je een foute opmerking maakt die je niet zo bedoelt, geeft dat eigenlijk aan dat je als man niet precies weet waar je grenzen liggen. Ik vertaal het in iets anders: jij hebt een nieuwe telefoon en ik zeg: die is van mij. Doe niet zo raar, is wat iedereen dan zal zeggen. Dus als het gaat over grenzen over wat van jou en van mij is en wat privé en wat niet privé is, denk ik dat we nog wel wat te doen hebben.”

Emancipatie van de man begint bij de schoonmoeder, zegt ze gekscherend. ,,Maar dan ben je te laat, want dan is de opvoeding al gedaan. Als het om bewustwording en voorlichting gaat, moet je kijken wat het goede moment is om bij jongens in beeld te komen. Dan kijk je toch automatisch naar de schoolomgeving, maar het onderwijs heeft al veel op zijn bordje liggen.”

Het is te makkelijk om te zeggen om het aan het onderwijs over te laten, vindt de burgemeester. ,,Als je dat doet, moet je dat in samenwerking met elkaar doen. Daar hebben wij als gemeente ook een taak in, maar je hebt er ook andere partijen bij nodig zoals bijvoorbeeld Veilig Thuis.”

Van Dam vindt het wel van belang dat er aan de voorkant, in de bewustwording en preventie, juist ook geïnvesteerd wordt in jongens en mannen. ,,In Nederland wordt iedere acht dagen een vrouw vermoord, omdat ze vrouw is. Zou er iedere acht dagen een roofoverval op straat plaatsvinden, is iedereen in rep en roer. High impact crimes staan dan sky high, dus ik vind het heel raar dat femicide niet is opgepakt en dat er kennelijk eerst een paar keer iets heel erg fout moet gaan voor het besef er is dat het niet normaal is.”

Strijden

Dat die bewustwording zo’n traag proces is, zit volgens de burgemeester ook in de positie van de man versus de vrouw. ,,Die glazen plafonds zijn er gewoon nog steeds. Maar als ik het bij mezelf hou, is het ook zo dat ik op een gegeven moment geen zin meer had om de strijd aan te gaan. Die begint in de puberteit en ik ben nu 64 en dus al vijftig jaar aan het strijden. Op een gegeven moment was ik er klaar mee en dacht: ik ga wel via de achterkant naar binnen. Ik chargeer, maar het is het systeem waar we in zitten.”

Als Van Dam het over haar eigen generatie heeft, groeide ze op in een tijd waarin meer mannen studeerden dan vrouwen, waren er nauwelijks nog vrouwelijke burgemeesters en hadden vrouwen vooral de zorgrol.

Gelukkig is dat beeld nu anders is, maar wat de burgemeester betreft is er nog een grote sprong voorwaarts te maken. ,,Er is een verschuiving gaande, maar vaak zie je ook dat de status van een beroep dan naar beneden gaat. Vroeger was de hoofdonderwijzer de notabele van het dorp, maar nu zitten er vooral vrouwen in het onderwijs is dat aanzien minder belangrijk. We zeggen zelfs dat het niet goed is voor jongens om alleen juffen voor de klas te hebben.”

Van Dam spreekt van een verknipt beeld. ,,Ja, het is natuurlijk ook heel typisch dat wij als vrouwen de vraag krijgen hoe we werk en zorg voor de kinderen combineren. Dat hebben ze mijn man nooit gevraagd en die had diezelfde kinderen. Het zorgen voor kinderen hoort ook wel bij mij, maar ik was echt geen leuke moeder geweest als ik alleen maar thuis was geweest.”

Stigmatiserend

De burgemeester wil daar absoluut niet mee zeggen dat er iets mis is als je als vrouw er wel voor kiest om thuis te blijven. ,,De oneerlijkheid zit alleen nog altijd in het etaleren van macht. Kijk maar eens naar hoe er naar politica’s wordt gekeken en wat voor bagger er over hen wordt uitgestort. Waarom moet het meteen over uiterlijk gaan? Er wordt met twee maten gemeten en dan kun je zeggen dat het niet kwaad bedoeld is, maar dat je iets bij de een wel doet en de ander niet is stigmatiserend.”

Lees ook:

Burgemeester Marian van der Weele leerde zelf een belangrijke les: ’Werken aan fysieke kracht kan veilig gevoel geven’

Van Dam zegt niet goed te begrijpen waarom sommige mannen bang zijn voor vrouwen die carrière willen maken. ,,Er is genoeg werk en 50 procent van de beroepsbevolking is vrouw. Je moet alle handjes kunnen gebruiken en daar horen zwangerschappen, ouderschapsverloven, parttime werken én te veel werken ook bij. Maar het is niet alleen die man hoor die zich moet ontwikkelen, er is ook zelfbewustzijn van vrouwen nodig. Die zijn misschien te bescheiden en willen te veel uit een gevoel van zekerheid opereren, terwijl een man gewoon doet en soms ook door te bluffen. We kunnen zeker veel van elkaar leren.”

De burgemeester hoopt dat we met z’n allen een steile leercurve kunnen maken. ,,Als die bewustwording er is, zijn we al een aardig eind op weg. Orange the World helpt daarbij, maar het is niet zo het daarmee wordt opgelost. We moeten bewustwording en preventie blijven agenderen om mechanismen te kunnen doorbreken. Ik hoop dat het lukt, maar daarvoor zullen we op veel fronten hard moeten werken.”

Orange the World

Orange the World is een campagne die jaarlijks wereldwijd aandacht vraagt voor geweld tegen vrouwen en meisjes. Dit jaar is het thema ’Gemeenten aan zet: veilig, overal en altijd’. Deze krant haakt, in samenwerking met soroptimistenclubs, hierbij aan door burgemeesters aan het woord te laten over de rol van de gemeente in de strijd tegen geweld tegen vrouwen. Vandaag de burgemeester van Hollands Kroon: Rian van Dam.

Noordhollands Dagblad