Het einde van de Europese verzorgingsstaat: Netto Nul, overheidsschulden en economische malaise

 Een golf van krantenkoppen vorige week schetst een somber beeld van de Europese en Britse leiders. 

12-9-2025

Het einde van de Europese verzorgingsstaat: Netto Nul, overheidsschulden en economische malaise

In zijn recente analyse betoogt Tilak Doshi dat de toenemende financiële last van het netto nulbeleid, de exploderende overheidsschuld en de stijgende sociale kosten het Europese model voor sociale bescherming ondermijnen, waardoor prangende vragen rijzen over de levensvatbaarheid ervan.

Door Tilak Doshi (Stichting Clintel)

Een golf van krantenkoppen vorige week schetst een somber beeld van de Europese en Britse leiders. Afgelopen weekend waarschuwde de Duitse bondskanselier Friedrich Merz dat de Duitse verzorgingsstaat “niet financieel houdbaar” is. De kanselier riep op tot een fundamentele herwaardering van het socialezekerheidsstelsel, omdat de uitgaven vorig jaar boven het recordniveau van 40 miljard pond blijven stijgen.

In hetzelfde weekend werd de Britse minister van Financiën Rachel Reeves door vooraanstaande economen geadviseerd om de overheidsuitgaven drastisch te verminderen om te voorkomen dat Groot-Brittannië een beroep zou moeten doen op een financieel reddingsplan van het Internationaal Monetair Fonds in stijl van de jaren zeventig. De minister van Financiën werd gewaarschuwd dat haar aanstaande belastingverhogingen het gevaar inhielden van hogere kosten voor leningen, waardoor hrt VK evenals een voormalige Labour-regering bij IMF zou moeten aankloppen.

De Franse minister van Financiën, Eric Lombard, waarschuwde dinsdag dat Frankrijk mogelijk hulp van het IMF nodig heeft als de economische crisis niet onder controle kan worden gebracht, met hoge schulden, begrotingstekorten en financieringskosten.

“Ik kan u niet verzekeren dat het risico van IMF-interventie er niet is”, zei hij in een interview op de Franse radio.

De angst voor een nieuwe politieke crisis in Frankrijk verspreidde zich, omdat de minderheidsregering van premier Francois Bayrou volgende week waarschijnlijk zou moeten aftreden als gevolg van de aanvaarding van een motie van wantrouwen. [Noot redactie: Inmiddels realiteit.]

Schuld, kredietkosten en politieke chaos

Frankrijk, waarvan de overheidsschuld nu meer dan 2,8 biljoen euro (ongeveer 112% van het bbp) bedraagt en met een begrotingstekort van meer dan 6% van het bbp, staat op de rand van de financiële afgrond. Premier Francois Bayrou staat volgende week voor een bijna zekere nederlaag als gevolg van een motie van wantrouwen in een begroting die de buitensporige uitgaven nauwelijks belemmert. Beleggers vluchten, de CAC-40-index daalt en Franse banken – met portefeuilles vol  staatsobligaties – worden massaal leeg gekocht door hedgefondsen die een staatsbankroet verwachten.

Na twee jaar van economische krimp is Duitsland, ooit de industriële motor van Europa, nu de zieke man van Europa. De sociale uitgaven zijn gestegen tot meer dan 47 miljard euro per jaar. Het land wordt geconfronteerd met een begrotingstekort van 172 miljard euro, terwijl de industriële basis – vooral in energie-intensieve sectoren zoals chemicaliën en staal – instort onder de last van exorbitante elektriciteitsprijzen als gevolg van het klimaatbeleid.

In het VK is de situatie niet beter.  Met een schuldquote van 96% – een van de hoogste in de ontwikkelde landen – staat het nu voor het vernederende vooruitzicht van een reddingsoperatie van het IMF, een halve eeuw nadat de Labour-regering Groot Brittannië voor het laatst in 1976 op de knieën had gebracht. Desondanks zullen de sociale uitgaven dit jaar stijgen tot 326 miljard pond en naar verwachting binnen vijf jaar met nog eens 47 miljard pond.

Samengevat geven deze ontwikkelingen aan dat Europa niet alleen een conjuncturele neergang doormaakt. De structurele crises waarmee deze leidende economieën worden geconfronteerd, zijn het resultaat van verschillende gemeenschappelijke factoren: de massale immigratie van ongeschoolde werknemers die de verzorgingsstaat belasten; de sancties tegen de Russische energie-export naar Europa; de voortdurende overdracht van miljarden aan Oekraïne, terwijl de vredesinspanningen van president Trump worden afgewezen; en vooral het nastreven van een kostbaar netto-nulbeleid, Dit heeft geleid tot de hoogste energie- en elektriciteitsprijzen ter wereld.

Net Zero cultus

Na 50 jaar van mislukte voorspellingen van een klimaatapocalyps, is het gretige streven naar een netto nulklimaatbeleid tegen elke prijs in de EU en in het VK om de planeet te “redden” een bijzondere vorm van economische zelfmoord. Het naoorlogse Europese wonder was gebaseerd op goedkope en overvloedige fossiele brandstoffen, kernenergie en pragmatisch economisch beleid. Deze basis wordt nu in naam van de bestrijding van klimaatverandering ondermijnd.

De subsidies voor wind- en zonne-energie hebben astronomische hoogten bereikt, maar deze intermitterende energiebronnen kunnen niet de basislast bieden die de industrie en huishoudens nodig hebben. Kernenergie, ooit een symbool van de moderniteit, werd door de regulering belemmerd of volledig afgeschaft. Aardgasvoorraden als aanvulling op de dalende Noordzeeproductie werden ooit betrouwbaar uit Rusland ingevoerd. Ze zijn onderbroken door sancties en geopolitieke arrogantie, hoewel de EU de grootste importeur van Russisch vloeibaar aardgas blijft. De sabotage van de gaspijpleiding Nord Stream betekende het einde van het goedkope Russische aardgas, dat in de naoorlogse periode had bijgedragen aan de basis voor de economische welvaart van Europa.

Het resultaat is voorspelbaar: deïndustrialisatie, exploderende elektriciteitsrekeningen en een dalende levensstandaard. Het veelgeroemde Duitse middelgrote bedrijf – middelgrote fabrikanten, dat lange tijd de ruggengraat van zijn exportmodel vormde – verplaatst de productie naar het buitenland. Energie-intensieve industrieën in Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk sluiten hun deuren. Huishoudens die al lijden onder inflatie en stagnerende lonen dragen de kosten van de eisen van de warmtepomp, het verbod op benzine- en dieselauto’s en steeds toenemende energiebelastingen.

Dit is geen energietransitie. Dit is een stap terug op het gebied van energie – een poging om geavanceerde industriële samenlevingen over te schakelen op technologieën die niet de betrouwbaarheid en betaalbaarheid kunnen bieden die nodig zijn voor economische groei. De klimaatmaatregelen van Brussel, Berlijn, Parijs en Londen zijn gebaseerd op een uitgebreid systeem van centraal geplande economie en een prescriptief industriebeleid. In zijn boek, “The Road to Serfdom”, heeft Friedrich von Hayek aangetoond dat de geplande economie, of het nu ‘groen’ is of niet, niet leidt tot vooruitgang, maar tot schaarste, inefficiëntie en neergang.

De verzorgingsstaat botst met groene ideologie

De situatie in Europa wordt nog verergerd door de gelijktijdige uitbreiding van de verzorgingsstaat. In Duitsland zijn de staatspensioenen al goed voor 10 tot 15% van het bbp, vergeleken met iets meer dan 5% in het Verenigd Koninkrijk. Groot-Brittannië gaat gebukt onder de kosten van arbeidsongeschiktheid, die naar verwachting de komende zes jaar met 56% zullen stijgen. Frankrijk besteedt bijna 60% van zijn economische output aan overheidsprogramma’s.

In normale tijden kunnen dergelijke uitgaven betaalbaar zijn als ze worden ondersteund door een sterke groei. Dit zijn echter geen normale tijden. Door bewust hun eigen industriële basis te ondermijnen om een netto nuldoel te bereiken, vernietigen Europese regeringen precies de welvaart waarmee ze hun genereuze maatschappelijke beloften kunnen financieren. Dit is fiscaal en energetisch masochisme.

En toch, gezien deze realiteit, verdubbelt de Europese politieke klasse haar engagement. Oproepen tot hervormingen worden niet beantwoord met pragmatisme, maar met ideologische ijver. Frankrijk speelt met de gedachte om een aantal vakantiedagen te annuleren terwijl de schulden uit de hand lopen. Duitsland debatteert over bescheiden aanpassingen aan de sociale uitkeringen nadat het zijn laatste kerncentrales heeft gesloten. In zijn dwaasheid van Klimaatleiderschap predikt Groot-Brittannië de wereld over klimatologische deugden, terwijl de maakindustrie instort.

Wat deze tragedie bijzonder duidelijk maakt, is de groeiende kloof tussen de heersende elites en hun burgers. Uit peilingen blijkt dat gewone Europeanen steeds sceptischer worden over massa-immigratie, eindeloze financiële en militaire hulp aan Oekraïne en dure klimaatdoelstellingen. Niettemin weet de politieke elite van geen ophouden, gevangen in een zelfopgelegd ideologisch keurslijf.

Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk verlenen Oekraïne miljarden hulp, ook al worden de strijdkrachten van dat land onverbiddelijk vernietigd. Migratiestromen, waarvan de meeste laaggeschoolde jonge mannen zijn, die waarschijnlijk niet zullen bijdragen aan de economische groei, blijven onverminderd bestaan. Bovenal blijven de netto nul klimaatdoelstellingen intact. Politici bespreken niet of er behoefte is aan netto nul, maar alleen over hoe snel en hoe strikt deze moet worden geïmplementeerd.

In die zin is de situatie in Europa niet alleen economisch, maar ook beschavingsbedreigend. Wat een triest einde voor een eens zo groot deel van het Euraziatische continent, dat minder dan 4% van het landoppervlak in beslag neemt, waar in de 16e en 17e eeuw de grote wetenschappelijke en industriële revoluties plaats vonden en dat gedurende een half millennium een leidende positie in de wereld innam. De leiders hebben ervoor gekozen om prioriteit te geven aan abstracte idealen boven concrete welvaart. Zij streven naar ideologische zuiverheid en offeren de belangen van hun eigen burgers op.

De rest van de wereld volgt een andere koers

Ondertussen volgt de rest van de wereld een andere koers. Het BRICS+-blok – onder leiding van China, India en Rusland – investeert in fossiele brandstoffen, industriële groei en economische ontwikkeling. Deze landen offeren hun welvaart niet op op het altaar van het klimaatbeleid. Ze vergroten de toegang tot energie, bouwen nieuwe infrastructuur en verbeteren de levensstandaard. Terwijl de BRICS+-landen en andere ontwikkelingslanden lippendienst bewijzen aan politieke “verbintenissen” in overeenstemming met het Akkoord van Parijs om in ruil daarvoor klimaatfinanciering te verkrijgen, zijn zij gericht op het waarborgen van robuuste economische groei en het voldoen aan de wensen van hun burgers voor een betere levensstandaard.

Zelfs in de Verenigde Staten laat de herverkiezing van Donald Trump voor een tweede termijn zien hoe belangrijk energiezekerheid en concurrentievermogen op het gebied van energie zijn. ExxonMobil, dat afscheid nam van de westerse sancties van Rusland, heeft onlangs geheime gesprekken gevoerd met Rosneft om terug te keren naar gezamenlijke olie- en gasprojecten in het Russische Verre Oosten.

Goedkope en gemakkelijk toegankelijke energie op basis van fossiele brandstoffen is nog steeds de hoeksteen van de geopolitiek en welvaart in de echte wereld. Europa, eens in de voorhoede van de wereldindustrie, wordt daarentegen een geopolitiek zwart gat aan de rand van de wereldeconomie.

De aftakeling van Europa tot een vazalstaat werd duidelijk toen Europese leiders zich verzamelden in Washington DC na de Trump-Poetin-top in Alaska. De Franse geopolitieke analist Arnaud Bertrand merkte op dat de uitsluiting van Europa van de onderhandelingen over de toekomst van het continent “een van de meest vernederende momenten in de geschiedenis van de Europese diplomatie” is. In een opmerkelijke wending in politiek karma beschreef Bertrand dit als het ‘koloniale moment’ van Europa.

De weg naar de economische afgrond – of hervormingen

Het huidige Europa-beleid is niet duurzaam. De obligatiemarkten en de kosten van de overheidsschuld zullen uiteindelijk de discipline afdwingen waar de politieke wil heeft gefaald. De rente van Franse staatsobligaties heeft al die van Griekenland en Portugal overtroffen. De Duitse schuldenlast, ooit een toonbeeld van voorzichtigheid, wordt nu openlijk afgekeurd. Voor het Verenigd Koninkrijk dreigt een terugkeer van IMF-toezicht

Hervormingen zijn mogelijk, maar ze vereisen moed en overtuiging: afscheid van onrealistische netto nultermijnen, het gebruik van betrouwbare energiebronnen zoals kernenergie en fossiele brandstoffen,  beperking van buitensporige sociale voorzieningen en prioriteit van de nationale belangen in plaats van ideologische kruistochten. Kortom, Europa moet terugkeren naar het realisme dat haar ooit welvaart heeft gebracht.

In het licht van de recente geschiedenis, is hervorming onwaarschijnlijk. De Europese politieke klasse is ten prooi gevallen aan klimaathysterie. Hun instellingen zijn ontworpen om de consensus te handhaven, in plaats van verandering te bevorderen. Het electoraat in de EU en Groot-Brittannië is onrustig en wendt zich steeds meer tot populistische nationalistische partijen – Alternative für Deutschland (AfD), Rassemblement National in Frankrijk en Refom in het VK – die politieke prioriteiten vertegenwoordigen die beter overeenkomen met de zorgen van de burgers. Bestraffend “groen” beleid, tolerante massa-immigratie en voortdurende steun voor de oorlog in Oekraïne – hoewel de meerderheid van de Oekraïners pleit voor een vredesakkoord – lijken niet-onderhandelbare kwesties te zijn voor de heersende elites in Europa en het Verenigd Koninkrijk.

In kwesties van energie en milieu is de tragedie niet alleen dat Europa ten onder gaat, maar ook in het feit dat de leiders vastbesloten zijn om hun eigen volk te laten verdrinken – ze zingen lof van netto nul terwijl het water hen aan de lippen staat.

***

Dit artikel verscheen voor het eerst in Daily Sceptic.

Tilak Doshi is een auteur een focus op energie- en milieubeleidskwesties. Hij is redacteur bij de Daily Sceptic en woont in Londen.

Tilak’s Substack is een door de lezer ondersteunde publicatie. Om nieuwe berichten te ontvangen en het werk te ondersteunen, overweeg dan om een gratis of betaalde abonnee te worden.

***

Bron hier.

***