Pacht en fosfaatrechten: wat vindt de Hoge Raad?

In 2018 is het stelsel van fosfaatrechten ingevoerd. 

 22-2-2024

Op basis van de Meststoffenwet zijn de fosfaatrechten toegekend aan de pachter. Er is geen wettelijke verplichting voor de pachter om bij einde pacht fosfaatrechten over te dragen aan de verpachter. In de meeste pachtovereenkomsten is hierover echter ook niets geregeld. De vraag aan wie de fosfaatrechten aan het einde van de pacht toekomen, heeft de pachtrechter in 2019 al beantwoord. Onlangs heeft ook de Hoge Raad een standpunt ingenomen.

ABAB Accountants en Adviseurs dook in deze kwestie.

Hoofdregel fosfaatrechten en pacht

De Pachtkamer van het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden (Pachthof) bepaalde in 2019 dat de hoofdregel is dat fosfaatrechten van de pachter zijn. Er is dan in beginsel ook geen reden om bij einde van de pacht over te dragen aan de verpachter.

Uitzondering op de hoofdregel

De hoofdregel gaat volgens het Pachthof echter niet op als aan de volgende voorwaarden is voldaan:

• tussen verpachter en pachter bestond op 2 juli 2015 een reguliere pachtovereenkomst of een geliberaliseerde pachtovereenkomst die bij het aangaan 12 jaar of langer duurt;
• het betreft hoevepacht of pacht van minimaal 15 hectare grond of pacht van een gebouw dat is ingericht voor de melkveehouderij.

Wanneer voldaan is aan deze voorwaarden, vindt er tussen de verpachter en de pachter een verdeling van de fosfaatrechten plaats volgens een verdeelsleutel:

• de fosfaatrechten worden voor 50% toegerekend aan de gebouwen en voor 50% aan de grond, die de pachter op 2 juli 2015 ten behoeve van het gehouden vee ten dienste stonden en naar verhouding toegerekend aan het gepachte;
• de verpachter moet 50% van de marktwaarde van de over te dragen fosfaatrechten per datum einde pachtovereenkomst betalen aan de pachter.

Hoge Raad

Nadat pachtkwesties door het Pachthof behandeld zijn, kan er nog cassatieberoep ingesteld worden bij de Hoge Raad der Nederlanden. Dit is de hoogste rechter in Nederland in civiele zaken, strafzaken en belastingzaken. De Hoge Raad heeft zich nu voor het eerst uitgelaten over de vraag aan wie de fosfaatrechten toekomen bij einde pacht. 

Het ging in de betreffende casus om de beëindiging van een hoevepachtovereenkomst met betrekking tot een woning, bedrijfsgebouwen, erf, tuin en ruim 33 hectare grond. De pachter kon zich niet vinden in toepassing van de uitzondering op de hoofdregel, zoals hiervoor beschreven. Oftewel, de pachter vond niet dat de verpachter aanspraak kon maken op een deel van de aan de pachter toegekende fosfaatrechten.

De Hoge Raad heeft op 15 december 2023 het cassatieberoep verworpen. Dit betekent dat het Pachthof in deze situatie terecht heeft aangenomen dat de pachter verplicht is de aan het pachtobject toe te rekenen fosfaatrechten over te dragen aan de verpachter. Uiteraard moet voldaan zijn aan de hiervoor beschreven voorwaarden en moet de verpachter 50 procent van de marktwaarde van de over te dragen fosfaatrechten vergoeden. Volgens de Hoge Raad betekent dit overigens niet dat bijzondere omstandigheden van het geval niet kunnen leiden tot afwijking van de algemene lijn. 

Bron: ABAB