Nieuwe Urgenda-achtige rechtszaak: mag iedere Nederlander zijn eigen windmolentje?

 Heeft elke Nederlander het recht om naast zijn zonnepanelen ook een windmolentje in zijn tuin, op zijn dak of zijn balkon te zetten?

 

ANDRÉ OERLEMANS 28-7-2023

Om die principiële vraag draait de rechtszaak die Rob Hagens heeft aangespannen tegen de gemeente Dordrecht. Hij heeft zijn zinnen gezet op een revolutionaire windwokkel van een Nederlandse start-up.

Hagens vergelijkt zijn gang naar de rechter met de rechtszaak die milieuorganisatie Urgenda aanspande en won om de staat te dwingen zijn CO2-uitstoot met 25 procent terug te dringen. “Dit is ook een principekwestie. Het gaat om de essentiële vraag of een burger zijn eigen groene stroom mag opwekken”, zegt hij. “Ik wil voor jurisprudentie zorgen, zodat mensen zelfvoorzienend kunnen worden. Daarom ga ik door tot aan de Raad van State en krijgt Dordrecht zijn eigen Urgenda-zaak.”

Altijd groene stroom

Hagens heeft een jaren '50-huis in de oude Dordtse wijk Krispijn, dat moeilijk te isoleren is. Vanwege een dakkapel is op zijn dak slechts ruimte voor vijf zonnepanelen, dus heeft hij er tien op het dak van zijn schuur in de tuin liggen. Over twee weken plaatst hij een hybride warmtepomp. Omdat de panelen alleen stroom leveren als de zon schijnt, wil hij er een windmolentje bij zetten. Op een zes meter hoge paal naast de schuur, want daar zit de dure omvormer van de zonnepanelen, waarop ook de molen wordt aangesloten. Volgens hem is het voor de overstap van fossiele naar hernieuwbare energie van groot belang dat burgers behalve zonnepanelen ook van dit soort windmolentjes kunnen aanschaffen. “Zon en wind zijn complementair”, stelt hij. “Dat betekent dat het meestal waait als de zon niet schijnt en andersom. Pas als je met beide stroom kunt opwekken, word je zelfvoorzienend en heb je ook ’s nachts en in de winter groene stroom”, zegt hij.

Nooit rendabel

Volgens deskundigen kun je met kleine windmolens op het dak of in de tuin nauwelijks groene stroom opwekken. Volgens de Consumentenbond zijn ze te duur en vangen ze te weinig wind om rendabel te worden. Of je moet ze zo hoog zetten dat ze overlast voor de buurt geven. Allerlei duurzaamheidsspecialisten adviseren om de molentjes niet te kopen, omdat ze nooit zoveel energie opwekken als verkopers beloven. Ook Milieu Centraal zegt dat je beter kunt investeren in zonnepanelen en deel kunt nemen in een groot windpark, bijvoorbeeld op zee. Toch moet Nederland fors meer groene stroom opwekken om zijn klimaatdoelen te halen. In het Klimaatakkoord is afgesproken dat in 2030 het aandeel hernieuwbare elektriciteit in de totale elektriciteitsproductie 70 procent zou moeten zijn. Daarvoor is veel extra groene stroom op land nodig.

Nieuw type windwokkel

Volgens Hagens zijn kleine windturbines dé manier om oude Nederlandse stadswijken te verduurzamen en meer groene stroom op te wekken. Ook hij kwam bij zijn zoektocht naar zo’n molentje vooral prullen tegen. Totdat hij op een gepatenteerd, nieuw ontwerp van de Dordtse start-up Cell Technologies stuitte: The Blade. Een windmolentje zonder wieken, van slechts 60 centimeter breed en 1,20 meter hoog, dat zo'n 2.000 watt stroom per uur oplevert bij windkracht 6 of 7. “Dat is heel veel voor zo’n kleine molen”, zegt hij. De windwokkel kan aan de schoorsteen of het balkon gehangen worden of op een paal in de tuin. “Veel kleine windmolens zijn niet efficiënt of wekken nauwelijks stroom op", legt Marcel Naaktgeboren van Cell Technologies uit. "Onze molen werkt met verticale rotors die om een as draaien en heeft geen wieken. Daarom hoef je hem niet zo hoog te zetten als een traditionele windmolen. The Blade is alleen nog volop in ontwikkeling en kan op zijn vroegst in januari 2024 getest en getoond worden. “We zitten pas in het begin van de testfase”, zegt hij.

Aanvraag geweigerd

Hagens vroeg vorig jaar september een vergunning aan om twee van dit soort windmolens op zijn schuur in de tuin te zetten. Zijn aanvraag werd in december geweigerd. Zijn bezwaar daartegen werd in mei afgewezen door de gemeente Dordrecht. De molentjes op een paal bij zijn schuur overschrijden de maximale bouwhoogte uit het bestemmingsplan. Dat kan hinder en overlast opleveren voor de buren. Onzin, stelt Hagens. De molen maakt bijna geen geluid, blijft onder de zes meter en staat nauwelijks in het zicht. “Toen ik jong was had iedereen een tv-antenne op het dak of in zijn tuin. Dat was heel gewoon.” Verder is de gemeente bang voor precedentwerking als ineens iedereen zo’n molentje wil plaatsen. Maar dat is precies wat Hagens wil.

In zijn bezwaarschrift voor de rechtbank stelt hij dat de molen nauwelijks overlast veroorzaakt en dat de gemeente hier onvoldoende onderzoek naar heeft gedaan. Om zijn buren goed voor te lichten wil Hagens een inspraakbijeenkomst organiseren in een lokaal wijkcentrum. Daar zal het molentje gedemonstreerd worden en kunnen omwonenden hem zien en horen.

Politieke steun

Hagens krijgt steun van vier politieke partijen in de stad. Collegepartijen VVD en GroenLinks eisen samen met oppositiepartijen PvdA en Gewoon Dordt dat Dordrecht de regels voor kleine windmolens in de bebouwde omgeving versoepelt vanwege het grote belang van de energietransitie. “Als gemeente moeten we mensen de ruimte geven om zelfvoorzienend te kunnen zijn als het gaat om zonne- of windenergie”, zegt Frans-Bauke van der Meer van GroenLinks. Ook Gertjan Kleinpaste van Gewoon Dordt steunt Hagens. “Supergoed dat hij dit voor de rechter wil uitvechten. Wij delen de opvatting dat je als particulier zoveel mogelijk de ruimte moet krijgen om je eigen energie op te wekken. Dat we deze vragen met vier politieke partijen hebben ingediend geeft aan dat een stevig deel van de gemeenteraad vindt dat we als Dordrecht hierin voorop moeten lopen”, zegt hij. “Deze windmolentjes zijn redelijk geluidsarm. Ook vind ik ze niet storend in het straatbeeld. Ik ben nog uit de tijd dat aan elke schoorsteen een tv-antenne vastzat. Dat moet met zo’n molentje ook kunnen.”

Netcongestie voorkomen

Volgens Van der Meer is een mix van zonne- en windenergie ook de oplossing tegen overbelasting van het elektriciteitsnet, de zogeheten netcongestie. Hierdoor kunnen bedrijven en zonnedaken niet meer op het net aangesloten worden en worden zonnepanelen stilgelegd op dagen met een overschot aan groene stroom. “Je moet een goede mix van zonne- en windenergie hebben om leveringszekerheid te krijgen. Als je alleen inzet op zon heb je een extra zwaar elektriciteitsnet nodig. Anders krijg je netcongestie”, aldus Van der Meer.

Verantwoordelijk wethouder Tanja de Jonge van GroenLinks kon niet reageren, omdat de zaak nu onder de rechter is. De rechtbank bepaalt later dit jaar wanneer de zaak op zitting komt

CHANGE INC.