Niet eerder werd de schizofrenie van de energietransitie zo treffend in beeld gebracht.

Wat duurzaam heet, schaadt milieu arm land

23 november 2022

Op het journaal werd onlangs in beeld gebracht dat het Indonesische eiland Sulawesi wordt verwoest ten behoeve van onze zogenaamd duurzame auto’s – die nikkel nodig hebben. In de Afrikaanse kobaltmijnen ploeteren tienduizenden kinderen, ook voor die stekkerauto’s. We moeten langzamerhand stoppen met het gebruik van de misleidende termen ‘duurzaam’, ‘hernieuwbaar’ en ‘groen’, schrijft Simon Rozendaal.

Niet eerder werd de schizofrenie van de energietransitie zo treffend in beeld gebracht. In één televisie-uitzending. Het NOS Journaal van 14 november had eerst een reportage van correspondent Mustafa Marghadi.

Lees ook van Simon Rozendaal: O zo duurzaam, windmolens met fossiele wieken

Ter gelegenheid van de G20-top – van de twintig grootste economieën – op Bali (Indonesië) was Marghadi op het eiland Sulawesi. Marghadi is een slimme vent uit Lutjewinkel, Noord-Holland, zo hadden we al kunnen lezen in een interview dat de Volkskrant afgelopen zomer met hem had, en ook uit deze reportage bleek dat hij zijn ogen niet in zijn zak heeft.

Indonesië staat nummer 17 in de G20 en wil omhoog. Dat kan lukken met nikkel, want dit zilvergrijze metaal is cruciaal voor de energietransitie, zo legde Marghadi uit op Sulawesi, waar veel nikkel in de grond zit. Hij liet visser Sirajudin aan het woord, die vroeger 10 kilo vis binnenhaalde en nu 2 – als het meezit. De vis is vrijwel verdwenen door het vervuilde en veel te warme afvalwater uit de naburige nikkelmijn.

Lees ook deze column van Simon Rozendaal: ‘Duurzaam’ is een uitgehold begrip geworden

De camera verschuift en we zien achter het vissersdorpje van Sirajudin een gigantisch fabriekscomplex dat helse wolken uitbraakt. Er is een half miljoen hectare bos voor gekapt. Indonesië heeft de grootste nikkelreserve ter wereld, vertelt Marghadi, en die grondstof is ‘noodzakelijk voor oplaadbare batterijen en dus voor de wereldwijde energietransitie’. Hij kijkt om zich heen naar de verwoesting, gefinancierd door bedrijven als Tesla en Volkswagen, en je hoort hem denken: hallo hallo, hoezo duurzaam?

Dan interviewt Marghadi een ‘consultant energietransitie’. Die zegt zoiets als: ja meneer, nu u het zegt, moeilijk hoor, de balans tussen milieu en klimaat, maar renewables krijgen toch echt voorrang. Zelden zag je zo duidelijk geïllustreerd dat wat ‘hernieuwbaar’ en ‘duurzaam’ heet, meer kapot maakt dan ons lief is. En lekker hypocriet: niet in onze eigen achtertuin. Arme landen als Indonesië betalen de prijs voor die prachtige en stille auto’s van Tesla en Volkswagen middels milieuvervuiling, voortijdige sterfte, afnemende visvangst en een verlies aan regenwoud en dus biodiversiteit.

De energietransitie verwoest Sulawesi

En dan hup, voordat u tijd had om koffie in te schenken, kaart datzelfde NOS Journaal aan dat ’s lands grootste pensioenfonds heeft besloten om meer in ‘duurzaam’ en ‘hernieuwbaar’ te investeren. Het ABP wil de windparken op de Noordzee zelfs eigenhandig gaan bouwen, jubelt een verslaggever. In het fragment roept minister Sigrid Kaag (D66) van Financiën vanuit de klimaattop in Egypte de grote financiële instellingen op om meer te investeren in ‘duurzaam’ en ‘hernieuwbaar’. En jawel, een ABP-bestuurder vertelt braaf en trots dat ook zijn fonds een bijdrage levert aan de energietransitie.

Dat terwijl Marghadi net heeft getoond hoe onze energietransitie Sulawesi verwoest. Hallo hallo Hilversum, luisteren jullie wel naar je eigen mensen?

Het is niet voor het eerst dat er aandacht is voor de nadelige effecten van de energietransitie voor andere, armere landen. Er wordt al vele jaren bericht over de kobaltmijnen in de Democratische Republiek Congo, waar 40.000 minderjarige jongens en meisjes ploeteren voor onze stekkerauto’s. In de windmolens op de Noordzee zit veel neodymium en dat komt uit Chinese mijnen, met ellende die de Chinese overheid buiten beeld houdt.

We weten inmiddels dat de zonnecellen op onze daken deels worden gemaakt door Oeigoeren, in Chinese concentratiekampen. En door de energietransitie komen er jaarlijks twee nieuwe kopermijnen bij. Nee, niet in Nederland maar bijvoorbeeld in Servië, waar de Chinezen net een mijn hebben opgekocht.

Lees ook deze blog van Robbert de Witt uit oktober 2019: Hoe de Chinezen via Servië Europa binnensluipen

Dit is een van de vele redenen waarom ik voor kernenergie ben. Dat heeft zo’n hoge energiedichtheid dat er veel minder materiaal, mijnbouw en dus natuuraantasting voor nodig is. Dat gezegd hebbende: ik ben niet principieel tegen zonnecellen, windmolens en elektrische auto’s. Ze zouden, mits er betaalbare en efficiënte oplossingen komen voor de opslag van stroom, een beperkte rol kunnen spelen in de energietransitie, als aanvulling op kernenergie. Maar kunnen we alsjeblieft ophouden met het gebruik van de termen ‘duurzaam’ en ‘hernieuwbaar’ voor deze onaantrekkelijke, milieuvervuilende en natuurverpestende technieken?

ELSEVIER