Snellere energietransitie dankzij de corona-crisis? Je moet wel heel optimistisch zijn om dat te geloven

De coronacrisis zal een spaak in het wiel van de energietransitie blijken te zijn.


Mathijs Bouman

De crisis is een kans en kansen moet je niet verspillen. De overheid zal veel geld in de economie moeten pompen om de vraag naar goederen en diensten weer op peil te krijgen, dus als we dat geld nou eens oormerken voor duurzame investeringen, slaan we twee vliegen in een klap. De economie gaat weer groeien, terwijl de energietransitie wordt gestimuleerd en de circulaire economie dichterbij komt. Zo komen we sterker de crisis uit!

Dat klinkt fantastisch, toch? Zo fantastisch dat we het de komende maanden ook nog vaak zullen horen, denk ik. Van politici, lobbyisten en commentatoren: de coronacrisis biedt de uitgelezen kans om de noodzakelijke vergroening van de economie te versnellen.

Maar ik geloof er niet in. De crisis is geen kans, maar vooral gewoon een diepe crisis. De economie krimpt sneller dan ooit en de werkloosheid zal de komende maanden fors oplopen. Mensen worden geconfronteerd met grote onzekerheden, zowel over hun gezondheid als hun inkomen. De coronacrisis bedreigt ons bestaan op een fundamentele manier.

Schept dat de ideale voedingsbodem voor ambitieus milieubeleid, inclusief een sneller energietransitie? Het lijkt me niet. Die transitie zal ook veel onzekerheid en risico met zich mee brengen en dat is nou net waar men niet op te wachten zit.

Vergis u niet: ik zou het prachtig vinden als het anders was. De klimaatcrisis bedreigt op termijn onze welvaart en welzijn nog meer dan de coronacrisis. Maar de mens is nu eenmaal geneigd om problemen nu belangrijker te vinden dan problemen later. We zijn kortzichtig en verliezen juist in tijden van crisis de lange termijn uit het zicht.

Er is aardig wat onderzoek gedaan naar milieubewustzijn van burgers tijdens recessies, vooral na de kredietcrisis van 2008 en 2009. Uit een deel daarvan blijkt inderdaad dat laagconjunctuur en stijgende werkloosheid gepaard gaan met afnemende voorkeur bij burgers voor streng klimaatbeleid. Maar er is ook een aantal onderzoeken dat een dergelijke relatie juist niet hard kan aantonen.

Meest recent is de studie van de Oxford-socioloog John Kenny. Hij gebruikt de antwoorden die mensen uit verschillende landen gaven op vragen uit de World Values Survey, een grootschalig en veeljarig onderzoek naar voorkeuren en overtuigingen. In veel landen gaven mensen kort voor de kredietcrisis duidelijk meer prioriteit aan milieu dan erna. In bijvoorbeeld Spanje en de Verenigde Staten was dit verschil behoorlijk groot. Ook in Nederland vonden na de kredietcrisis meer mensen banen belangrijker dan het milieu. In Duitsland en Zuid-Korea nam het milieubewustzijn ondanks de recessie juist wat toe.

Op basis van zijn statistische analyse concludeert Kenny dat het vooral stijgende werkloosheid is die zorgt voor afkalvend milieubewustzijn. Economische krimp en een lager inkomen heeft dat effect veel minder. Zijn suggestie is daarom dat, om de steun van het publiek te behouden, beleidsmakers zich bij het formuleren van milieubeleid vooral moeten richten op baanbehoud. De economie mag er wel een klap van krijgen, maar de werkgelegenheid niet.

Misschien kan dat een les zijn voor Angela Merkel, Frans Timmermans en Eric Wiebes. Zij (en veel andere Europese politici) hameren erop dat het herstelplan voor de Europese economie een groen plan moet zijn. Laat het dan vooral ook een werkgelegenheidsplan zijn. Dus kies in eerste instantie de milieuprojecten met positieve impact op de banengroei. Dus liever subsidie op isoleren van miljoenen woningen, dan op het vergroenen van de chemische industrie. En even geen lastenverzwaringen in de industrie, maar opleidingsbudgetten voor installateurs van zonnepanelen en warmtepompen.

Denk daarbij niet dat de energietransitie het ultieme werkgelegenheidsproject is. Er zijn veel mensen nodig voor de uitbreiding van duurzame energie, maar er verdwijnen tegelijkertijd banen in de fossiele sector. Maar goed, het inzetten op snelle werkgelegenheidsgroei in de groene sector kan tijdens een recessie helpen met zowel het economisch herstel als met het behoud van milieubewustzijn.

Nee, heel optimistisch ben ik niet. De coronacrisis zal een spaak in het wiel van de energietransitie blijken te zijn. Maar we kunnen de val misschien wel wat minder pijnlijk maken.

FD