Dertig jaar winst in een eeuw. Halleluja!

We hadden allang dood moeten zijn – maar leven langer dan ooit

Simon Rozendaal

29 augustus 2025

Ondanks sombere krantenkoppen en eindeloze waarschuwingen van experts leven we langer en gezonder dan ooit. Vooruitgang is overal zichtbaar – al zien we haar vaak pas achteraf, schrijft Simon Rozendaal.

Al tamelijk lang ben ik een vooruitgangsoptimist. Deels omdat ik optimisme als een morele plicht ­beschouw, in de voetsporen van de Duitse filosoof Immanuel Kant. Plus omdat de feiten het verordonneren. Alles, nou ja bijna alles, is tegenwoordig immers beter dan vroeger.

Jahaaa, natuurlijk gaat er ook het en ander fout. Kant kwam uit Koningsbergen, een Duitse stad die na de oorlog werd ingepikt door de Sovjet-Unie en nooit meer is teruggegeven, zoals wij in 1963 braaf deden met Elten (leuk dorp trouwens, ik sliep er onlangs twee nachten). Rusland is weer een heel eng land en dat is bepaald geen vooruitgang.

Van dun boekje tot tachtig bewijzen van vooruitgang

Ik heb me als vooruitgangsoptimist lang eenzaam gevoeld, maar de laatste tijd poppen er steeds meer soortgenoten op (Maarten Boudry en Sebastien Valkenberg bijvoorbeeld).

Maar we worden nog steeds als rare vogels gezien. Zo’n twintig jaar geleden werkte ik voor het eerst aan een boek waarin ik opsomde wat er in de wereld de goede kant opging. Geregeld werd er toen gegrinnikt: ‘Nou, dat zal dan wel een erg dun boekje worden!’

Van pijnloze tandarts tot dalende kindersterfte

Inmiddels ben ik twee boeken (de een dun, met de ander kun je iemand de hersens inslaan) verder en heb zo’n tachtig voorbeelden van vooruitgang. Mijn favorieten? Moeilijk, het is een mer à boire. Dat de tandarts geen pijn meer doet, er bijna geen zwaveldioxide meer in de westerse lucht zit, het aantal moorden voortdurend daalt.

Kindersterfte omlaag, levensverwachting omhoog

Tot twee eeuwen geleden haalde maar één op de twee kinderen (ook in Europa) het eind van de puberteit. Nog in 1950 werd 25 procent van alle kinderen hoogstens 15. Tegenwoordig is dit wereldwijd (dus inclusief de allerarmste landen) gedaald tot 4 procent.

De toename van de wereldwijde levensduur is verbijsterend. Tot 1800 was die maar 35 tot 40 jaar, tegenwoordig meer dan 65. En in de rijke, veelal westerse, landen is het nog imposanter. Wie in 1900 in een land als Nederland werd geboren, had 50 procent kans om 50 te worden, wie in 2000 werd geboren heeft 50 procent kans om 80 te worden.

Dertig jaar winst in een eeuw. Halleluja!

De paradox van vooruitgang: alles wordt beter, toch klinkt er gemopper

En dan toch al dat gemiezemuis. Dat is de paradox van de vooruitgang. De Engelse historicus en staatssecretaris van Oorlog Thomas Babington Macauly (1800-1859) constateerde al lang geleden: ‘Waarom zien wij niets dan verbetering achter ons en verwachten wij niets dan verslechtering voor ons?’

Dag in dag uit wordt een bak negatieve blubber over ons ­uitgekieperd. Zo stond onlangs in de krant dat we veel te veel zitten. Het Centraal Bureau voor de Statistiek had uitgerekend dat Nederlandse werknemers gemiddeld 8,9 uur per dag zitten en dat is meer dan vroeger.

Deskundigen waarschuwen ons de hele dag de dood in

Er werd een hoogleraar aangehaald die uitlegde hoe slecht dat voor de gezondheid is en we het niet kunnen compenseren met af en toe een beetje sporten. ‘Een zittend leven duurt niet lang.’ Foei.

Weer andere deskundigen kunnen tot achter de komma uitrekenen met hoeveel maanden ons leven wordt verkort door de hoeveelheid fijnstof in de lucht. Hun collega’s voor sigaretten (doet nog steeds bijna één op de vijf), voor het drinken van suikerhoudende frisdrank, voor het eten van hamburgers, voor het zwemmen in vervuild water, het te lang in de zon zijn.

Foei. We hadden eigenlijk al lang dood moeten zijn.

Zelfs in ongezonde steden stijgt de levensverwachting

Toch blijft de gemiddelde leeftijd van de Nederlander maar toenemen. Onlangs meldde het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) dat de levensverwachting na de kleine coronadip van 2020 gewoon weer dapper doorstijgt. Die was in 2023 voor vrouwen 83,5 jaar (80,1 in 1990) en voor mannen 80,4 (73,8 in 1990).

Zelfs in steden die het notoir slecht doen, zoals Rotterdam (daar leven ze heel ongezond, zo weet ik uit ervaring, ik kan er een column mee vullen), blijft de levensverwachting maar toenemen.

Steeds ouder ondanks ongezonde leefstijl

Rotterdamse kinderen die tussen 2020 en 2023 werden geboren, zullen twee jaar en elf maanden langer leven dan kinderen die tussen 1996 en 1999 zijn geboren, heeft het RIVM berekend.

Misschien dat de slimmeriken van het RIVM ook eens tijd kunnen vrijmaken om uit te rekenen hoe het komt dat al die mensen die werkelijk alles verkeerd doen, die te veel stilzitten en te veel PFAS en fijnstof binnenkrijgen, toch dwars tegen alle statistieken in steeds ouder worden.

Elsevier