hoe pesticide langdurige hersenschade bij kinderen veroorzaakt
is nieuwsredacteur bij De Morgen
21-8-2025
Van in voedsel tot via de lucht: hoe pesticide langdurige hersenschade bij kinderen veroorzaakt na blootstelling tijdens zwangerschap
Prenatale blootstelling aan het veelgebruikte landbouwgif chloorpyrifos (CPF) veroorzaakt wellicht langdurige veranderingen in de hersenstructuur en motorische vaardigheden van kinderen. Dat blijkt uit een nieuwe Amerikaanse studie gepubliceerd in JAMA Neurology.
Wetenschappers van Columbia University en de University of Southern California onderzochten 270 kinderen en adolescenten in New York, tussen 6 en 14 jaar oud. Deze jongeren waren als foetus blootgesteld aan CPF, een veelgebruikt organofosfaatpesticide.
Van voedsel tot lucht
Mensen komen op diverse manieren in aanraking met chloorpyrifos en soortgelijke pesticiden. De meest voorkomende bron is voedsel: residuen van de pesticiden kunnen achterblijven op niet-biologische groenten, fruit en granen. Boeren en landarbeiders lopen extra risico door direct contact met de stof tijdens het werk.
In landbouwgebieden vormt ook de lucht een risico: tijdens het spuiten kunnen fijne druppeltjes pesticide door de wind worden meegevoerd, waardoor de chemicaliën zich over een groter gebied verspreiden dan alleen de behandelde akkers. Deze pesticidedeeltjes in de lucht kunnen zich hechten aan stofdeeltjes. Dit mengsel van stof en pesticiden daalt neer op oppervlakken in en rond woningen, waar het zich ophoopt in het huisstof. Zo kunnen mensen, zelfs binnenshuis, in contact komen met deze chemicaliën.
Bijzonder zorgwekkend is dat deze pesticiden de placenta kunnen passeren, waardoor ongeboren kinderen al in de baarmoeder worden blootgesteld. “Het is van cruciaal belang dat we de blootstellingsniveaus bij potentieel kwetsbare bevolkingsgroepen blijven monitoren, met name bij zwangere vrouwen in agrarische gemeenschappen”, benadrukt Virginia Rauh van Columbia University.
Wijdverspreide problemen
De onderzoekers gebruikten geavanceerde MRI-technieken om de hersenstructuur, -functie en -stofwisseling van de deelnemers in kaart te brengen. Daarnaast ondergingen de kinderen uitgebreide gedragstests met speciale aandacht voor motorische vaardigheden.
De resultaten tonen aan dat hogere blootstelling aan CPF correleert met grotere afwijkingen in de hersenstructuur en -functie. Hoe meer blootstelling er was, hoe groter ook het effect.
Bovendien is de hersenschade ook op meerdere plaatsen te zien, zo weet hoofdonderzoeker Bradley Peterson van USC toe: “De verstoringen in het hersenweefsel en de stofwisseling die we hebben waargenomen bij prenatale blootstelling aan dit ene pesticide, waren opmerkelijk wijdverspreid in de hersenen.”
Er was sprake van een reeks aan veranderingen. De hersenschors in frontale en temporale gebieden was verdikt. Deze regio’s sturen cognitieve functies en geheugen aan. Ook de witte stof vertoonde afwijkingen, vooral in de interne capsule, wat een cruciale structuur is voor motorische controle. De onderzoekers constateerden een algemene vermindering van de bloedtoevoer in de hersenen, wat kan duiden op verminderde hersenactiviteit.
Tot slot vonden ze lagere niveaus van N-acetyl-l-aspartaat. Deze stof komt voor in gezonde hersencellen. De afname suggereert mogelijk een vermindering van het aantal of de gezondheid van neuronen, de belangrijkste cellen in ons zenuwstelsel.
Concreet gingen de hersenveranderingen gepaard met slechtere prestaties op tests voor motorische snelheid en programmering, vooral in de fijne motoriek.
Veroorzaakt door ontstekingen
De wetenschappers vermoeden dat het pesticide CPF ontstekingsreacties en oxidatieve stress in de hersenen veroorzaakt. Ontstekingen zijn een verdedigingsmechanisme van het lichaam, maar kunnen schadelijk zijn als ze langdurig aanhouden. Oxidatieve stress ontstaat wanneer schadelijke zuurstofverbindingen de cellen in het lichaam aantasten. Deze processen kunnen de ontwikkeling van hersencellen verstoren en zo leiden tot de waargenomen schade.
Opmerkelijk genoeg vonden de onderzoekers geen duidelijke drempelwaarde waaronder blootstelling veilig zou zijn en de effecten minder sterk zijn.
Nu verboden
CPF is pas sinds 2020 verboden in de Europese Unie. Ondertussen wordt het nog steeds gebruikt in de Verenigde Staten en veel ontwikkelingslanden. “De huidige wijdverbreide blootstelling blijft boeren, zwangere vrouwen en ongeboren kinderen in gevaar brengen”, waarschuwt Rauh.
Ze waarschuwen bovendien dat andere organofosfaatpesticiden waarschijnlijk vergelijkbare effecten hebben.
Volgens de onderzoekers zijn er risico’s dat prenatale blootstelling aan pesticiden mogelijk onderschat zijn. Daarom onderstrepen ze het belang van strenge regelgeving rond het gebruik van deze middelen, zeker in de buurt van woongebieden.
Wordt vervolgd
Vervolgonderzoek zal moeten uitwijzen of de gevonden hersenveranderingen op lange termijn gevolgen hebben voor het cognitief functioneren van de kinderen. Ook kan verder onderzoek het causaal verband tussen de CPF en de effecten nog verduidelijken. Daarnaast pleiten de wetenschappers voor studies naar mogelijke interventies om de effecten van blootstelling te verminderen.
Voor consumenten biedt het kiezen voor biologische producten een manier om blootstelling te beperken. Maar de onderzoekers benadrukken dat systemische veranderingen nodig zijn om de gezondheid van toekomstige generaties te beschermen.
0 reacties :
Een reactie posten