Een jury in North Dakota veroordeelde Greenpeace tot het betalen van 660 miljoen dollar.

1-7-2025

NOS: Recordaantal rechtszaken tégen klimaatbeleid

Van een onzer correspondenten.

Het is deze week precies tien jaar geleden dat een rechtbank in Den Haag geschiedenis schreef: de Nederlandse Staat werd opgedragen meer te doen tegen klimaatverandering. Dat vonnis leidde wereldwijd tot honderden andere klimaatzaken.

Maar inmiddels is in met name de Verenigde Staten een tegenovergesteld fenomeen zichtbaar: rechtszaken, van bedrijven of overheden, bedoeld om strenger klimaatbeleid juist te vertragen of te dwarsbomen. Vorig jaar was er wereldwijd een recordaantal van dit soort antiklimaatzaken, blijkt uit een nieuw overzicht van het Britse Grantham Instituut.

‘We hebben in de VS nog nooit zoveel zaken gezien gericht tégen klimaatbeleid’, zegt Joana Setzer, hoofdonderzoeker van Grantham. ‘Klimaat zorgt voor politieke verdeeldheid. Daarom verwachten we het komende jaar nog meer rechtszaken, zowel voor als tegen strenger klimaatbeleid.’

Urgenda: Deze bedrijven grijpen iedere strohalm aan om zo lang mogelijk geld te verdienen aan een stervende industrie.

Sinds de baanbrekende zaak in 2015, en de bekrachtiging ervan vier jaar later, zijn rechters wereldwijd een steeds belangrijkere rol gaan spelen bij het tegengaan van klimaatverandering.

‘In 2015 erkende de overheid al wel dat klimaatverandering een groot probleem is, maar deed er nog te weinig tegen’,

zegt Dennis van Berkel, klimaatjurist bij duurzaamheidsorganisatie Urgenda, de eiser in de klimaatzaak van 2015. ‘Inmiddels gebeurt er veel meer. Zeker onder president Joe Biden zijn er in Amerika grote stappen gezet.’

Maar als tegenreactie starten grote (olie-)bedrijven recent steeds vaker rechtszaken. Van de 226 nieuwe klimaatzaken in 2024 zijn er zestig aan te merken als ‘klimaatonvriendelijk’; bedoeld om te voorkomen dat strikter klimaatbeleid doorgang vindt.

Van Berkel:

‘De fossiele industrie zit in een hoek, vreest de olie niet meer te kunnen verkopen, en zet de oorlogskas in om klimaatmaatregelen af te breken. Deze bedrijven grijpen iedere laatste strohalm aan om nog zo lang mogelijk zoveel mogelijk geld te verdienen aan een in feite stervende industrie.’

Veel zaken die als ‘klimaatonvriendelijk’ gelden, zijn aangespannen door Republikeinse staten in de VS. Zo begon Nebraska met zeventien andere staten een zaak tegen vrachtwagenfabrikant Daimler vanwege plannen om de productie van dieseltrucks af te bouwen. Daimler zou, aldus de staat, misbruik maken van zijn machtspositie ten koste van de consument.

Een jury in North Dakota veroordeelde Greenpeace tot het betalen van 660 miljoen dollar.

In Texas begon de Republikeinse minister van Justitie, gesteund door tien andere staten, een zaak tegen meerdere investeringsmaatschappijen. Hun nadruk op duurzaamheidseisen zou neerkomen op een complot tegen consumenten.

Veel van deze zaken lopen nog.

‘Het is nog te vroeg te zeggen of rechtszaken tegen klimaatactie succesvol zijn’,

zegt Lesley Clark, klimaatjournalist bij nieuwswebsite Politico die de klimaatzaken volgt. Volgens onderzoeker Setzer zou het goed kunnen dat

‘de rechtbanken hun rol behouden om belangrijk klimaatbeleid en wetgeving te beschermen’.

Tijdens de eerste termijn van Donald Trump hielden rechters veel maatregelen tegen die als doel hadden klimaatbeleid te verzwakken, benadrukt ze.

De olie-industrie boekte eerder dit jaar al wel een grote overwinning. Een jury in North Dakota veroordeelde Greenpeace tot het betalen van 660 miljoen dollar aan een oliebedrijf vanwege de rol die de milieuorganisatie speelde bij het protest tegen een omstreden oliepijpleiding.

Van Berkel:

‘Dit zijn puur rechtszaken bedoeld om burgers en maatschappelijke organisaties het zwijgen op te leggen.’

De ‘antiklimaatzaken’ komen volgens Clark op een moment dat de regering-Trump en de Republikeinse partij klimaatmaatregelen van de vorige regering willen terugdraaien. Ondertussen doen Democratische staten vaak juist het omgekeerde: ze starten zaken tegen de olie- en gasindustrie, ziet Clark.

Zo spande de Democratische minister van Justitie van Californië in 2023 een zaak aan tegen meerdere olie- en gasbedrijven omdat zij de gevaren van klimaatverandering zouden hebben verzwegen. Californië kampt met hoge kosten vanwege bosbranden en overstromingen en wil dat de fossiele industrie meebetaalt aan de klimaatschade.

Nieuwsuur zocht contact met het advocatenkantoor dat de oliemaatschappijen verdedigt in Californië, maar kreeg geen reactie. Eerder zei hun advocaat tegen de New York Times dat hij de oliemaatschappijen verdedigde omdat hun vrijheid van meningsuiting door de rechtszaak beknot dreigde te worden. Journalist Clark bij de NOS:

‘De fossiele industrie ziet dit als een poging een cruciale sector de nek om te draaien. Ook wijzen ze erop dat het product dat ze verkopen legaal is.’

***

Bron hier.+

***