Hoogleraar: 'Windmolens en zonnepanelen bedreigen ons energiesysteem'

 Beslissers zonder basiskennis

1-5-2025

Hoogleraar: 'Windmolens en zonnepanelen bedreigen ons energiesysteem'

Marit Nubé

In het publieke debat worden windmolens en zonnepanelen vaak geprezen als dé toekomst. Maar volgens de Zweedse hoogleraar meteorologie en klimaatwetenschapper Lennart Bengtsson is dit beeld veel te rooskleurig. In een analyse op het platform Det goda samhället waarschuwt hij dat Europa met open ogen afkoerst op een instabiel energiesysteem.

Bengtsson ziet een groot probleem in hoe wind- en zonne-energie in Zweden en de rest van Europa worden toegepast. Het knelpunt zit volgens hem niet in de intenties, maar in de uitvoering. Wind en zon leveren namelijk energie zonder rekening te houden met wanneer die energie nodig is. Waterkrachtcentrales kunnen hun productie makkelijk afstemmen op de vraag, omdat het water kan worden vastgehouden en losgelaten wanneer nodig. Maar zon en wind missen zo’n ‘aan-uitknop’.

“Iedereen die twijfelt, hoeft slechts een paar eenvoudige natuurkundige berekeningen uit te voeren,” schrijft Bengtsson. Hij wijst erop dat zonder grootschalige opslag of back-ups, schommelingen in wind en zon het net kunnen ontregelen.

Wispelturige wind als hoofdrolspeler
Een opvallend punt in Bengtssons kritiek is de ongelijkmatigheid van windenergie. Kleine veranderingen in windsnelheid hebben enorme gevolgen voor de stroomproductie. Dat komt doordat de hoeveelheid opgewekte energie niet gelijkmatig toeneemt, maar met de derde macht van de windsnelheid. Dus als de wind een beetje afneemt, stort de productie in.

“De rest veroorzaakt alleen maar problemen,” zegt Bengtsson. Vooral de combinatie met onvoorspelbaar weer en wisselende vraag maakt het ingewikkeld.

Ook zonne-energie krijgt van Bengtsson geen vrijbrief. Vooral op noordelijke breedtegraden zoals in Zweden wringt het, zegt hij. In de winter, als de vraag naar stroom groot is, leveren zonnepanelen bijna niets. In de zomer draaien ze op volle kracht, maar dan is er nauwelijks vraag. Het idee om die overschotten op te slaan klinkt mooi, maar volgens Bengtsson is dat technisch en financieel simpelweg onhaalbaar op grote schaal.

Beslissers zonder basiskennis
Bengtsson uit felle kritiek op politici en beleidsmakers. Volgens hem zouden veel investeringen in hernieuwbare energie niet zijn gedaan als beslissers de basisfysica beter hadden begrepen. “Hoe meer je dit soort energiebronnen installeert, hoe meer problemen je krijgt,” schrijft hij. Hij pleit daarom niet voor een totale stop, maar wel voor een scherpe heroverweging en afbouw van grootschalige projecten.

Overigens wil Bengtsson niet alle toepassingen van wind- en zonne-energie wegzetten als onzinnig. Op kleine schaal kunnen ze juist nuttig zijn. Denk aan zonne-energie in vakantiehuisjes of op afgelegen plekken waar geen aansluiting op het net is. Hij ziet vooral veel potentie in directe toepassingen, zoals zonnecollectoren voor warm water. “De omweg via elektriciteitsproductie is een tamelijk idiote omweg,” stelt hij droogjes.

NieuwRechts