Door Marcel Crok.

Vandaag, 8 maart, ben ik een van de vele gasten bij het Nationaal Burgerberaad Klimaat. Het is de enige dag dat de 175 deelnemers van het Burgerberaad externe deskundigen konden uitnodigen en ik ben dus namens Clintel van de partij.

Hoe zat het ook alweer met dat Burgerberaad? In zes maanden tijd buigen 175 burgers zich over de vraag of wij via reizen (bv minder vliegen), voeding (bv minder vlees eten) en spullen (minder spullen kopen) kunnen bijdragen aan een ‘beter klimaat’.


Bij de eerste bijeenkomst in januari gaf Maarten van Aalst, directeur van het KNMI, een plenaire presentatie over klimaat. Zowel de opname van de presentatie als de powerpoint staan netjes op de website van het Burgerberaad. De presentatie van Van Aalst was eenzijdig en alarmistisch, helaas precies wat we tegenwoordig verwachten van het KNMI. Zijn verhaal schreeuwt dan ook om een reactie en die ‘smeekbede’ van mij is verhoord, want morgen gaan Van Aalst en ik voor het publiek met elkaar in gesprek.

Helaas niet plenair. Helaas mag ik zelf geen slides tonen. Helaas wordt er deze keer geen opname gemaakt en is de media ook niet welkom. Maar goed, er is gelegenheid om in te gaan op vragen van burgers en daarbij kan ik ook iets vertellen over de eenzijdige presentatie van Van Aalst.

Om alvast een beetje in de stemming te komen beperk ik me vandaag tot zijn derde slide. Daarop zien we afbeeldingen van een ijsbeer, brand en een overstroming. Klimaatverandering draait om emotie en beeldvorming, zullen we maar zeggen. De afbeelding van de ijsbeer is een oude bekende. Een eenzame ijsbeer op een ‘smeltende’ ijsschots. Iconisch noemt Van Aalst deze foto dan ook. Dat is ‘ie zeker.

Hieronder via automatische transcriptie wat Van Aalst bij deze slide zegt:

En de grootste zorgen. Het iconische beeld wat we dan hadden van zorg was zo’n soort ijsbeer op een ijsschots ergens in 2100, heel ver weg. Als het klimaat veranderd zou zijn, als wij niets zouden hebben gedaan aan de oorzaken van die opwarming.

en even later:

Over het algemeen dingen die ver weg waren, bijvoorbeeld op de Noordpool. Bij die ijsbeer die vooral een milieuprobleem waren. Bijvoorbeeld voor die ijsbeer. En die gingen over ergens, tientallen jaren verder. Een van de dingen die nu enorm veranderd is, is dat we de gevolgen nu al zien. En dat maakt dat het probleem veel urgenter voelt. We zien bijvoorbeeld die bosbranden in Los Angeles, waar natuurlijk allerlei oorzaken aan ten grondslag liggen, maar klimaatverandering heeft de kans daarop vergroot. We zagen de overstromingen in Valencia idem dito en we merken ook in Nederland dat de zeespiegel stijgt en het weer extremer wordt.

California. Foto: Shutterstock.

Van Aalst zegt niet dat het nu heel slecht gaat met de ijsbeer. Wel zegt hij dat we “de gevolgen nu al zien” en dan noemt hij de branden in Los Angeles en de overstromingen in Valencia, waarop volgens hem de kans vergroot zou zijn door klimaatverandering. Hierover valt heel veel te zeggen, maar dat valt buiten het bestek van dit bericht. Het gaat nu even over die ijsbeer. Want die foto, is die wel echt? Ziet het er niet iets te iconisch uit en is de afbeelding daarom via photoshop in scene gezet? Het antwoord is ja en dit is ook al jarenlang bekend.

Valencia. Foto: Shutterstock.

Terug naar 2014 toen de ombudsman van de Volkskrant een stuk schreef over klimaatsceptici, die een podium hadden gekregen op de Opinie-pagina van de krant. De wetenschapsredactie van de Volkskrant was daar niet blij mee geweest en de ombudsman gaf hen daarin in haar stuk min of meer gelijk: Is het ontkennen van de klimaatopwarming een mening of feitelijke onjuistheid?

Ze schreef ook:

Ook van de Volkskrant mag verwacht worden dat zij zo’n belangrijke discussie op kwalitatief hoogwaardig niveau begeleidt. Alle meningen zijn welkom, mits de feitelijke argumentatie klopt.

Niks mis met deze zin lijkt me. Maar wat gebeurde er? De fotoredactie selecteerde bovenstaande foto van de ijsbeer erbij. Maarten Keulemans, toen en nog steeds wetenschapsredacteur bij de Volkskrant, zocht het uit, en ontdekte hoe vaak deze foto wel niet gebruikt wordt, door de media, maar ook in wetenschappelijke bladen als Science. Hij gaf de ijsbeer de toepasselijke naam Bogus de Beer. Keulemans:

Inderdaad, een nepijsbeer. Gemaakt door de Duitse bruidsfotograaf Jan Will, zo blijkt na wat zoekwerk. ‘Het is een fotocompositie’, verheldert Will desgevraagd. ‘De ijsschots en de beer stonden op twee aparte foto’s die ik nam in de poolzee. De lucht komt ook van een andere foto. Mijn bedoeling was om een beeld met een stevige boodschap te maken.’
Will zette de beer, in een kritisch commentaar ooit gekscherend ‘Ursus Bogus’ genoemd, in de zomer van 2007 voor het eerst op zijn ijsschots. Een paar maanden later stelde Will de plaat tegen betaling beschikbaar via fotostockbureau iStock.
En toen gebeurde het ongelooflijke. Prompt werd Bogus de Beer door de buitenwereld op de schouders gehesen als icoon van klimaatverandering. Kijk die arme, tot uitsterven gedoemde ijsbeer daar nu eens op zijn smeltende plakje drijfijs staan!

Ik had zelf deze week ook even contact met Will en hij bevestigt wat Keulemans hierboven schrijft. Will reisde overigens met wetenschappelijke expedities mee naar zowel Antarctica als het Noordpoolgebied en fotografeerde dus wel degelijk de ijsbeer en de ijsschots. Naar mij schreef hij: “De ijsschots is gefotografeerd in het Noordpoolgebied, de ijsbeer ook en de lucht komt uit Californië.

Is het verstandig dat de directeur van het KNMI zo’n afbeelding gebruikt zonder te melden dat het hier om een nepfoto gaat? Lijkt me een retorische vraag. De overheid blijft er op hameren dat misinformatie en desinformatie bestreden dient te worden. Begin dan niet zelf met het verspreiden van misinformatie. Je vraagt je ook af hoe zo’n presentatie voor het Burgerberaad tot stand komt? Heeft Van Aalst, al googlend, wat leuke plaatjes bij elkaar gezocht? Of is hier een communicatiemedewerker aan te pas gekomen?

Van Aalst zou erop kunnen wijzen dat hij alleen maar dit iconische beeld heeft willen oproepen. Hij claimt ook niet dat het heel slecht gaat met de ijsbeer. Sterker nog, hij zegt daar eigenlijk helemaal niets over. Maar het beeld blijft natuurlijk wel hangen bij de deelnemers. En die zijn niet gewaarschuwd dat het hier om een nepfoto gaat. Niet doen dus KNMI.

Hoe gaat het eigenlijk met de ijsbeer? Maarten Keulemans gaf daar tien jaar geleden het volgende antwoord op:

Gek eigenlijk. De echte Bogus zou allang door zijn schots zijn gezakt. Of zijn weggezwommen, dat kan natuurlijk ook. Naar een grotere ijsschots, of het vasteland misschien. Want in alle drukte zou je bijna vergeten: zó slecht gaat het nu ook weer niet, met de witte beren van de noordpool.

En dat is ruim tien jaar later nog steeds het geval. De ijsbeer had het lange tijd heel moeilijk door overbejaging maar nadat landen rond de Noordpool in de jaren ‘ 70 de jacht aan banden hebben gelegd heeft de populatie zich goed kunnen herstellen. In haar meest recente rapport The State of the Polar Bear 2023 toont onderzoekster Susan Crockford onderstaande grafiek:

Ze schrijft (vet door mij aangebracht):

The latest official estimate for the global population, from 17 October 2023, is the PBSG estimate of 26,000 (range 22,000–31,000), arrived at in 2015 and unadjusted since then. In their 2023 assessment, the PBSG has failed to increase this estimate, even to account for undisputed, statistically-significant increases in two subpopulations and the addition of a newly-discovered subpopulation, which should reasonably boost their very conservative mid-point estimate to about 26,600: Kane Basin is up by 133, Southern Hudson Bay is up by 223, and newly-discovered SE Greenland adds another 234.

However, survey results postdating preparation of the 2015 assessment, including those made public after July 2021 (for Davis Strait, Chukchi Sea, SE Greenland, Western Hudson Bay, and Southern Hudson Bay), plausibly brought the mid-point total to just over 32,000 (Figure 1).


Crockford benadrukt in haar rapport dat ondanks een afname van zomers zeeijs in de afgelopen decennia het goed gaat met de ijsberenpopulatie en de doemvoorspellingen van onderzoekers wat dat betreft niet zijn uitgekomen.

De Volkskrant was destijds sportief genoeg om te erkennen dat de fotokeuze ongelukkig was. Het publiceerde een naschrift (zie onder foto bovenaan pagina).

***

Bron hier.

***