De menselijke waardigheid en Weimar

Datum:
  • zondag 14 februari 2021
  • in
  • Categorie: , ,
  •  De huidige coronacrisis is naast voer voor medici ook voer voor juristen en filosofen.


    13-2-2021

    De menselijke waardigheid en Weimar

    Auteur: Onze anonieme correspondent in Duitsland

    De huidige coronacrisis is naast voer voor medici ook voer voor juristen en filosofen. Mag dit allemaal wel? En is het verantwoord om het leven van een grote meerderheid van mensen in te perken om een kleine groep mensen, die gevaar lopen vanwege een virus, mogelijk te redden? En komt het wel overeen met de menselijkheid of menselijke waardigheid om deze eerste groep zo te beperken in hun leven dat, naast alle andere nevenschade die in diverse artikelen al uitvoerig is behandeld, zelfs kinderen zelfmoord plegen? [1] In dit artikel leggen we uit waarom de maatregelen in strijd zijn met de menselijke waardigheid.

    Trolley Probleem

    Een klassiek probleem waar veel filosofen hun hoofden over breken is het zogenoemde trolley problem. [2] We stellen ons de situatie voor dat 5 mensen vastgebonden op de rails liggen terwijl er een trein aankomt. Deze trein kan je niet stoppen, maar je kan wel de wissel aanzetten om de trein om te leiden naar een ander spoor waar één persoon vastgebonden ligt. Die zou je kunnen opofferen om de vijf te redden. Wat zou jij doen? Zou jij dit offer maken, of zou je niets doen, waardoor de vijf op het spoor zullen sterven?

    Je kunt dit op twee manieren bekijken. Ten eerste heb je de deontologie die stelt dat je de wissel in geen geval  mag omzetten. De reden: Ook al kun je mensenlevens redden, je mag nooit een ander mensenleven opofferen: Gij zult niet doden. Punt. Daar tegenover heb je het consequentialisme dat kijkt naar het nut en de uiteindelijke baten van een oplossing. Vijf mensenlevens zijn meer dan één, dus we offeren de ene op en die strepen we weg, waardoor we vier mensenlevens overhouden als nettoresultaat. Makkelijk toch?

    Menselijke waardigheid in Duitsland

    Terug naar juristenland. In Nederland staat geen artikel in de grondwet dat het heeft over menselijke waardigheid. In Duitsland wel, na de Tweede Wereldoorlog werd de nieuwe grondwet in 1949 ingevoerd. In het eerste artikel wordt gesproken over de menselijke waardigheid [3].

    Artikel 1 paragraaf 1: De menselijke waardigheid is onschendbaar. Deze te respecteren en te beschermen is de plicht van al het staatsgezag.

    De menselijke waardigheid is onschendbaar en het staatsgezag heeft de plicht dit te beschermen. Onder staatsgezag verstaan we overheid, politie, justitie etc. Dit alles echter is slechts een representatie van het volk, dat de eigenlijke macht heeft. Artikel 20 zegt immers[4]:

    Artikel 20 paragraaf 2: Al het staatsgezag komt vanuit het volk. Deze wordt door het volk door middel van verkiezingen en stemmingen en door bijzondere organen van de wetgeving, de uitvoerende macht en de rechtspraak uitgeoefend.

    Kwestie: Afschieten van gekaapte vliegtuigen

    Waarom is deze menselijke waardigheid zo belangrijk? Omdat dit een sleutelrol speelt bij gevoelige vraagstukken zoals hierboven. Aan dit grondwetsartikel wordt dan ook getoetst in lastige cases waar de meningen over verdeeld zijn, zoals bij abortus. Relevanter voor ons is echter een zaak uit 2006 waarin het Bundesverfassungsgericht, het Duitse constitutionele hof, uitspraak deed [6]. Het ging hier om een nieuwe aangenomen wet door de Bondsdag ter bescherming van het luchtruim, het Luftsicherheitsgesetz waar een aanklacht over kwam bij het gerechtshof. Concreet ging het om een artikel waarin stond dat het Duitse leger de toestemming zou hebben om een passagiersvliegtuig uit de lucht te schieten. Dit in het geval dat deze door terroristen zou worden gekaapt met de intentie om bijvoorbeeld in een gebouw te vliegen om schade aan te richten en mensen te doden. Het gerechtshof moest dus nadenken over de volgende vraag: Mag ik een groep onschuldige mensen opofferen om mogelijk andere mensenlevens te redden?

    Het gerechtshof was onverbiddelijk: Nee, dat mag absoluut niet, want het is in strijd met de menselijke waardigheid zoals beschreven in artikel 1 van de grondwet. Het omstreden artikel uit het Luftsicherheitsgesetz is dan ook nietig verklaard. Maar wat zijn dan precies de redenen? Advocaat Ralf Ludwig legt dit in detail uit in een youtube-video [7] maar wij zullen enkele passages uit het oordeel aanhalen en nader verklaren.

    Paragraaf 38: De staat mag een meerderheid van haar burgers niet beschermen doordat het een minderheid – hier de bemanning en passagiers van een vliegtuig – met opzet doodt. Een afweging van leven tegen leven naar de maatstaf, hoeveel mensen mogelijk aan de ene en aan de andere kant getroffen zullen zijn, is ontoelaatbaar. De staat mag mensen niet doden, omdat het er minder zijn, dan het aantal dat men door het doden van hen hoopt te redden.

    Paragraaf 39: Een relativering van het recht op leven van een passagier laat zich ook niet rechtvaardigen, doordat deze als deel van het wapen, het vliegtuig worden gezien. Wie zo argumenteert, maakt van hen [de mensen] slechts een object ter handeling van de staat en berooft hen daarmee van hun menselijke kwaliteit en waardigheid.

    Paragraaf 121: Artikel 1 paragraaf 1 van de grondwet beschermt de individuele mensen niet voor vernedering, brandmerking, vervolging, ostracisme (buitensluiting) en soortgelijke handelingen door derden of door de staat zelf.

    Paragraaf 123-124: In deze extreme situatie, waar ook de ruimtelijke benauwdheid in het vliegtuig een rol speelt, bevinden passagiers en bemanning zich typerend in een uitzichtloze situatie. Ze kunnen hun leefomstandigheden niet meer onafhankelijk van anderen zelf beïnvloeden. Paragraaf 124: Dit maakt ze tot een object, niet alleen door de dader. Ook de staat, die in zo’n situatie naar de maatregel [uit de omstreden wet] grijpt, behandelt hen [de mensen] als objecten als deel van een reddingsactie om anderen te beschermen.

    Paragraaf 132: Menselijk leven en menselijke waardigheid genieten, zonder te kijken naar de duur van het fysieke bestaan van een individueel mens, dezelfde grondwettelijke bescherming. Wie dit ontkent of betwist, ontneemt diegenen, die zich zoals de slachtoffers van een vliegtuigkaping in een voor hen alternatieve noodsituatie bevinden, het respect, dat hen toekomt met betrekking tot hun menselijke waardigheid.

    Paragraaf 134: Een andere beoordeling rechtvaardigt ook niet de aanname, dat wie aan boord van een vliegtuig onder geweld door personen wordt vastgehouden, die het vliegtuig als wapen tegen het leven van andere mensen willen inzetten, zelf een deel van het wapen zou zijn en zich als zodanig ook moet laten behandelen. Deze opvatting brengt tot uitdrukking dat de slachtoffers in zo’n geval niet meer als mensen worden waargenomen maar als onderdeel van een zaak en aarmee zelf tot object gedegradeerd worden. Dit is niet te verenigen met het mensbeeld van de grondwet en voorstelling van de mens als een wezen, dat de mogelijkheid heeft, in vrijheid zichzelf te ontplooien en daarom niet tot object ter handeling van de staat mag worden gemaakt.

    Paragraaf 139: [Wapens inzetten tegen het vliegtuig] vergeet het feit, dat ook de vastzittende slachtoffers in het vliegtuig recht hebben op bescherming van hun leven door de staat. Niet slechts dat hen deze bescherming door de staat wordt gegeven, het is de staat die zelf ingrijpt in het leven van de hulpelozen. Daarmee negeert zo’n actie de subjectivering van deze mensen op een manier die met artikel 1 niet verenigbaar is, en waaruit het verboden tot doden voor de staat volgt. Er verandert niets aan dit feit, ook al was de bedoeling van de actie [uit de lucht schieten] om het leven van andere mensen te beschermen en te behouden.

    Samengevat zeggen de paragrafen uit het oordeel dus: Elk mens, ook al zit je in een uitzichtloze situatie, heeft recht op menselijke waardigheid en bescherming door de staat. Je mag mensen niet tot object degraderen als onderdeel van een handeling door de staat. Ook mogen mensen niet als een onderdeel van een wapen worden gezien, omdat dit mensen objectiveert. Je mag in geen geval mensen opzettelijk doden, om daarmee anderen te kunnen redden. Het maakt daarbij niet uit, waar de meerderheid zit. Een afweging van mensenlevens aan twee kanten is ontoelaatbaar en is in strijd met de menselijke waardigheid, zoals gespecificeerd in artikel 1 van de Duitse grondwet.

    Afstrepen van mensenlevens in corona tijd

    Het Bundesverfassungsgericht kiest dus duidelijk de deontologische kant: Laat de trein gaan. In dit geval wordt dus duidelijk gesteld dat een minderheid niet opgeofferd mag worden voor de meerderheid. Naast de kwestie van deze wet rondom de bescherming van het luchtruim, is dezelfde argumentatie ook toepasbaar op andere gevoelige vraagstukken zoals de corona crisis. Zoals bekend zijn er sinds maart 2020 grote maatregelen genomen. Doel hiervan is om een groep mensen te beschermen die mogelijk aan het coronavirus Sars-Cov-2 zouden kunnen overlijden als ze met het virus besmet zouden raken. Er is daarom voor de strategie gekozen om besmettingen te voorkomen door een meerderheid van mensen, die geen gevaar lopen, te beperken in hun leven. Hierbij is ook nog aan te merken dat het virus, voor zover we weten, een natuurlijk fenomeen is als onderdeel van een reeks luchtweginfecties die elk jaar terugkomen, anders bij terrorisme waar men de intentie heeft om anderen te doden.

    We willen vooral kijken naar de doden in dit verhaal. In het ene geval zijn er natuurlijk de ‘corona doden’ die aan of met het coronavirus overlijden. Dit is, nemen we aan, de ‘meerderheid’ in ons filosofische probleem. De ‘minderheid’ bestaat uit doden als gevolg van de maatregelen. Het betreft hier bijvoorbeeld mensen die dood gaan aan zelfmoord, aan gebrek aan zorg die ze anders wel zouden hebben gekregen, of aan corona vaccinaties. Als we de redenering van het Bundesverfassungsgericht volgen, hadden de maatregelen dusdanig ingericht moeten worden, dat in geen geval iemand dood zou kunnen gaan als gevolg van de maatregelen, direct of indirect. Op het moment dat de staat op de koop toe neemt dat aan de hand van de maatregelen mensen zullen overlijden, is er namelijk sprake van een opoffering door de staat en handelt het in strijd met de menselijke waardigheid.

    Op het moment dat er dus ook maar één iemand door de maatregelen overlijdt of dreigt te overlijden, zijn de maatregelen dus in strijd met artikel 1 en daarmee onwettig. Uiteraard kunnen grondwetsartikelen ingeperkt worden, door andere wetten zoals het nu actieve Infektionsschutzgesetz (Duitse wet publieke gezondheid). Artikel 1 en artikel 20, berusten echter op de eeuwigheidsclausule: Deze wetten mogen in geen geval ingeperkt of aangetast worden volgens artikel 79 paragraaf 3 [8]. Concreet betekent dit dat, ook als er echt een gevaarlijke pandemie zou zijn, artikel 1 niet mag worden aangetast, en de staat ook tijdens een pandemie geen mensenlevens tegen elkaar mag wegstrepen. Op het moment dat dit gebeurt of dreigt te gebeuren, zijn de maatregelen onwettig.

    Weerstand

    In het geval dat de staat onwettig handelt, en bijvoorbeeld artikel 1 van de grondwet schendt, mag de Duitser gebruik maken van het recht van opstand zoals gespecificeerd in artikel 20 paragraaf 4.

    Artikel 20 paragraaf 4: Tegen ieder, die het onderneemt, deze [democratische rechts-]orde ter zijde te schuiven, hebben alle Duitsers het recht tot verzet, indien andere oplossingen niet mogelijk zijn.

    Net als artikel 1 mag artikel 20 in geen geval ingeperkt worden. Weerstand kan echter ook als een plicht gezien worden, immers artikel 1zegt dat de menselijke waardigheid door iedereen te beschermen is die deel uitmaakt van het gezag – dus wij allemaal.

    Wanneer we officieel mogen spreken van het weerstandsrecht is echter de vraag. Ralf Ludwig gaf in de eerdergenoemde video aan dat we hier heel dicht tegenaan zitten. De president van het Bundesverfassungsgericht, Stephan Harbarth ziet dit echter anders, en vindt elke beschuldiging van dictatuur aan het adres van de Bondsdag absurd [9]. Saillant detail is wel dat meneer Harbarth sinds juni 2020 in zijn functie zit, nadat hij 9 jaar parlementslid is geweest voor de CDU, de partij van Merkel. Het werpt dan natuurlijk vragen op in hoeverre hier van “onafhankelijke rechtspraak” mag worden gesproken.

    Weimar

    In januari 2021 kwam een oordeel uit Weimar waarin een man werd vrijgesproken die in april de corona maatregelen overtrad. De rechter liet geen kans onbenut om geen spaan heel te laten van het corona beleid [10] en haalde daarbij meermaals aan hoe de menselijke waardigheid in zijn ogen werd aangetast. Vooral de laatste passage in het oordeel is veelzeggend:

    Paragraaf 104: Na alles wat is gezegd, kan er geen twijfel aan bestaan, dat alleen al het aantal doden, dat terug te leiden is naar de maatregelen van de lockdown politiek, vele malen groter is dan het aantal van het door de lockdown verhinderde doden. Alleen al om deze reden voldoen de hier te beoordelen normen niet aan het proportionaliteitsprincipe. Daarbij komen nog de directe en indirecte vrijheidsbeperkingen, de gigantische financiële schade en de immense schade voor de volksgezondheid en geestelijke toestand. Het woord “disproportioneel” is daarbij kleurloos, om de dimensies van het gebeuren ook meer te proberen te omschrijven. Bij het door de deelstaatregering in het voorjaar (en nu opnieuw) aangewezen beleid, waarvan het algemene contactverbod een wezenlijk bestandsdeel was (en is), gaat het hier om een catastrofale verkeerde politieke beslissing met dramatische consequenties voor bijna alle levensaspecten van mensen, voor de samenleving, voor de staat en voor de landen op het zuidelijk halfrond.

    Dit oordeel werd met gejuich onthaald door de corona critici in Duitsland en gebagatelliseerd door de Duitse mainstream media. Te vroeg moeten we ook nog niet juichen, aangezien het oordeel nog niet actief is. Op het moment van schrijven heeft het OM van de deelstaat Thüringen beroep aangekondigd, met name omdat dezelfde rechter al eerder als privépersoon tegen de mondkapjesplicht aanklachten had ingediend en hem vooringenomenheid wordt verweten [11]. Het is nog niet duidelijk wanneer het hoger beroep dient. Wel staat het Duitse OM voor een loodzware klus om te argumenteren waarom dit oordeel niet deugt.

    Nederland

    Met deze kennis op zak zal het in Duitsland waarschijnlijk slechts een kwestie van tijd zijn totdat de maatregelen, ondanks horten en stoten, met terugwerkende kracht onwettig zullen worden verklaard. De Duitse regering zal moeten verantwoorden waarom het de levens vernietigt van een grote groep mensen en ook door hun acties indirect letterlijk het leven van sommige mensen neemt, om het leven van anderen te beschermen tegen het natuurlijke coronavirus.

    In Nederland zijn de Duitse wetsartikelen uiteraard niet van toepassing en kent de jurisprudentie geen geldigheid. Dat betekent echter niet dat deze kennis uit Duitsland waardeloos is. Immers menselijke waardigheid is niet alleen iets wat in Duitsland in een wet staat, maar het is ook een waarde die overal ter wereld geldt en in verschillende mensenrechtenverdragen is opgenomen. Als het Bundesverfassungsgericht, notabene het hoogste gerechtshof in Duitsland, hier een duidelijke mening over geeft dan zal dit ook in Nederland zwaar moeten wegen en kan dit niet zomaar genegeerd worden alsof het niets is.

    Men zou onder andere een Nederlandse rechter kunnen vragen wat hij zou doen: Laten we de trein doorrijden of zetten we het op een ander spoor, om een minderheid te offeren voor de meerderheid? Onder welke omstandigheden zou dit toelaatbaar zijn en hoever mag het gaan? Als het aan het Bundesverfassungsgericht ligt zou geen een persoon opgeofferd mogen worden: iedereen heeft immers het recht op menselijke waardigheid. Is de staat bereid om te verklaren dat het op de koop toe neemt, dat sommige mensen in hun bestaan dusdanig geraakt worden dat ze uiteindelijk zelfmoord plegen, zolang de corona maatregelen maar overeind kunnen blijven om, zoals men beweert, de corona-bedreigden te kunnen beschermen tegen dit natuurlijke virus? En vindt de rechter dat in orde of is hij net zo onverbiddelijk als het Bundesverfassungsgericht: Je mag geen mensenlevens tegen elkaar afstrepen? Als een vliegtuig wordt gekaapt en dreigt in een gebouw te storten, dan is dat zo. En mag je niet ingrijpen door het vliegtuig neer te schieten en onschuldige mensen te doden. En dezelfde redenatie in 2021: Als mensen door een gevaarlijk en natuurlijk virus dreigen te overlijden, dan is dat zo en mag je niet ingrijpen door draconische maatregelen in te voeren waarbij onschuldige mensen uit wanhoop uiteindelijk geen andere uitweg zien dan zelfmoord. Gevolgen zijn er tevens voor bijvoorbeeld kankerpatiënten die door uitgestelde operaties of te late diagnoses eerder zullen te komen overlijden dan wanneer de corona maatregelen niet van kracht zouden zijn [12].

    Andere oplossingen

    De regeringen van zowel Duitsland als Nederland, hadden deze lastige juridische kwestie en eventuele aansprakelijkheid kunnen vermijden door de maatregelen dusdanig in te richten dat niemand aan deze maatregelen dood had kunnen gaan, direct of indirect. Alternatieve oplossingen zijn er legio, men had bijvoorbeeld kunnen kiezen om geen lockdowns af te kondigen (of maximaal tot het einde van de duur van de noodtoestand) en alle maatregelen als afstand houden of mondkapjes dragen als advies te implementeren in plaats van een verplichting. Hooguit had men het als gebod kunnen opleggen op bepaalde plekken (ziekenhuizen en verpleeghuizen) waar risicogroepen dominant aanwezig zijn. Er zijn dan ook verschillende landen waar weinig maatregelen zijn getroffen en er geen sprake is van een – voor ons voorgeschilderde dreiging van een – humanitaire ramp, zoals in Zweden en in Wit-Rusland. Ook met de kennis dat het coronavirus voor 98% van de mensen ongevaarlijk is, volgens Van Dissel [13], is het ernstig de vraag waarom groepsimmuniteit ineens van tafel ging en wat de maatregelen wezenlijk hebben bijgedragen.

    Tot slot is nog op te merken dat in de kwestie van “het opofferen van mensen om anderen te redden”, er in de praktijk nog steeds duizenden mensen in beide landen zijn overleden, waarvan het gros uit verpleeghuizen komt. Dit ondanks talloze waarschuwingen, reeds in april 2020, voor een ‘tweede golf’ in het najaar en waar men klaarblijkelijk bleef vasthouden aan de maatregelen die duidelijk niet hebben gewerkt om de dodenaantallen te verminderen. Bovendien is er tot op de dag van vandaag nog geen wetenschappelijk bewijs voor deze maatregelen voor wat betreft werkzaamheid en effectiviteit [14].

    Bronnenlijst:

    [1] https://www.parool.nl/amsterdam/pepijn-remmers- 2006-2021-een-gevoelige-avonturier-die-uitdaging-miste-in-de-lockdown~b1d786e3/

    [2] https://en.wikipedia.org/wiki/Trolley_problem

    [3] https://dejure.org/gesetze/GG/1.html

    [4] https://dejure.org/gesetze/GG/20.html

    [5] https://www.youtube.com/watch?v=XhR1F9PM_hI 

    [6] https://www.servat.unibe.ch/dfr/bv115118.html 

    [7] https://www.youtube.com/watch?v=E9A-FIWcrs8

    [8] https://dejure.org/gesetze/GG/79.html

    [9] https://www.welt.de/politik/deutschland/article226086933/Corona-Massnahmen-Verfassungsrichter-nennt-Diktatur-Vorwuerfe-absurd-und-boesartig.html

    [10] https://openjur.de/u/2316798.html

    [11] https://www.focus.de/politik/gerichte-in-deutschland/klagte-privat-schon-gegen-die-maskenpflicht-corona-richter-aus-weimar-er-klagte-schon-privat-gegen-masken-und-abstandspflicht_id_12904620.html

    [12] https://www.nu.nl/dit-wordt-het-nieuws/6114265/kankerpatienten-gaan-zwaardere-behandeling-krijgen-door-corona.html

    [13] https://viruswaarheid.nl/medisch/van-dissel-covid-19-ongevaarlijk-voor-98-van-de-mensen/

    [14] https://reitschuster.de/post/jetzt-rumort-es-auch-in-der-spd-abgeordneter-rechnet-mit-corona-politik-ab/

    VIRUSWAARHEID

    0 reacties :

    Een reactie posten