Datacenters erg dorstig

Hollands Kroon - Milieuregels in Hollands Kroon met ’salamitactiek’ omzeild 

ONDERZOEK 

De datacenters die in de Kop van Noord-Holland verrijzen zijn niet alleen grote stroomverbruikers, ze blijken ook behoorlijk dorstig. Daar was al voor gewaarschuwd, maar de waarschuwing is volgens experts door de gemeente Hollands Kroon omzeild met een ’salamitactiek’. De provincie kan daar tegen optreden.

 

Mike Muller en Edwin Timmer 16-2-2021

Bestuurders verspillen meer tijd aan ontwijken

milieuwet dan aan toepassing ervan

Rechters zien in dat dit neerkomt op

het omzeilen van milieuregels

HOLLANDS KROON

De nieuwe datacenters in de Kop van Noord-Holland dreigen behalve op grote hoeveelheden stroom ook beslag te leggen op een enorme hoeveelheid leidingwater. Als de plannen in de gemeente Hollands Kroon doorgaan, slurpen de zoemende servers van de techgiganten straks vijf tot tien procent van het totale provinciale drinkwaterverbruik op. Dat blijkt uit waarschuwingen in interne stukken. 

De komst van de megadatacenters houdt de gemoederen in Noord-Holland bezig. Naar aanleiding van de onthulling dat Hollands Kroon - ondanks waarschuwingen - vermoedelijk buiten zijn boekje is getreden met de vergunningverlening voor de bouw van datacenters door techreuzen als Google en Microsoft, buigt het provinciebestuur zich vandaag over de vraag of ingrijpen noodzakelijk is. 

Drinkwater 

Uit interne documenten komt nog een andere vrees naar voren. In die documenten staat dat ambtenaren het drinkwaterverbruik op vijf tot tien miljoen kuub per jaar schatten. Boerenorganisatie LTO Noord vreest dat boeren, met hun gewassen en vee, straks bij droogte achteraan komen te staan als hierover vooraf geen duidelijkheid wordt geschapen. „De zorgen zijn er. De gemeente doet gewoon en achteraf moet gekeken worden hoe zaken gerepareerd moeten worden”, zegt vice-voorzitter Henk Geerligs. 

Ambtenaren van Hollands Kroon maakten in 2019 een inschatting van de waterbehoefte, maar stelden die een jaar later alweer bij. „De inschatting voor het totale watergebruik komt op 525 kuub water per uur, wat overeenkomst met 4,6 miljoen kuub per jaar”, wordt genoteerd in 2019. Al snel blijkt dat niet meer realistisch. „Ik kom met de toekomstige ontwikkelingen uit op vijf miljoen kuub per jaar. Maar het zou goed zijn als we rekening houden met het dubbele”, meldt een ambtenaar in januari 2020. 

Gewaarschuwd werd dat koelwater mogelijk nog een ander mogelijk probleem veroorzaakt: verzilting en corrosie aan gemalen en pompen. Het lozen van het koelwater uit datacenters, dat na gebruik een hoge zoutconcentratie bevat, geschiedt op oppervlaktewater, in het riool en - via vrachtwagens - richting waterzuiveringsinstallaties. Vervolgens wordt het geloosd in de Waddenzee. 

Om hoeveel water het momenteel gaat, wil Hollands Kroon niet zeggen, evenmin hoeveel water er wordt geloosd. „Dat is ruimtelijk niet relevant”, zegt een gemeentewoordvoerder, die erop wijst dat er watergerelateerde vergunningen zijn afgegeven en dat er voldaan wordt aan voorwaarden. 

Het Hoogheemraadschap tast hierover eveneens in het duister. Het schap wijst naar de gemeente. „Wij hebben geen gegevens hoeveel water er geloosd wordt op de gemeentelijke riolering.” 

Zout 

Het Hoogheemraadschap trok al meermalen aan de bel bij het gemeentebestuur. In 2019 stelt het schriftelijk dat de hoeveelheid zout de rioolwaterzuiveringsinstallaties kan aantasten. „Al dat zout is niet bevorderlijk voor de kwaliteit van gemalen en pompen”, blijkt uit stukken, waarin van ’risicovol’ wordt gesproken. „Als meerdere datacenters op een gemaal lozen, hebben we een nog hogere zoutvracht. Niemand geeft ons een garantie dat de gemalen of pompen niet versneld corroderen of afschrijven.” Geadviseerd wordt andere methodes te gebruiken. 

Dan zijn er bij deskundigen nog vraagtekens over het ontbreken van milieu-effectrapportages (MER) voor nieuwe datacentra. „Koelwater is bijvoorbeeld zo’n effect. Dit moet ergens geloosd worden en dat moet je zorgvuldig in kaart brengen en goed afwegen, bijvoorbeeld in een MER”, zegt hoogleraar Chris Backes van de Universiteit Utrecht. Hollands Kroon hanteert een omstreden ’salamitactiek’ om milieuregels voor nieuwe datacentra te omzeilen: per nieuw datacentrum wordt een bestemmingsplan gewijzigd. Daardoor wordt niet het gehele project beoordeeld, maar steeds een stukje. Backes is resoluut over deze werkwijze: „Dat mag niet . Als men nu al weet dat het project in totaal 170 hectare zal worden, is het over de MER-grens. Daar is ook jurisprudentie over, zelfs Europese jurisprudentie.” 

Johan Vollenbroek, een luis in de pels van overheden als het gaat om toepassing van milieuwetgeving, is niet verbaasd over het gebruik van de salamitactiek in Hollands Kroon. „Dit is schering en inslag onder bestuurders. Het lijkt erop dat sommigen meer tijd verspillen aan de vraag hoe ze milieuwetgeving kunnen ontwijken dan dat ze haar toepassen.” 

Volgens de stikstofstrijder zouden belanghebbenden een goede kans maken in een rechtszaak . „Rechters houden hier niet van. Zij zien ook wel in dat dit neerkomt op het omzeilen van milieuregels.” 

Gevolgen 

Volgens Backes kan het ontbreken van een milieueffectrapportage grote gevolgen hebben voor de vijf datacentra die Hollands Kroon nog wil vergunnen. 

„Er kan een belanghebbende tegen dat besluit in beroep gaan en zeggen: dat besluit deugt niet, omdat er geen MER is geweest. Als de rechter daarin meegaat, wordt het besluit vernietigd. ” 

Sjoerd Harkema van de commissie MER, die milieueffectrapportages beoordeelt, bevestigt dat de commissie recent nooit stukken uit Hollands Kroon heeft ontvangen. Bij andere datacentra in Nederland is zij wel betrokken. „We kaarten dit thema in algemene zin aan omdat wij ons zorgen maken. De minister van Binnenlandse Zaken gaf aan dat andere overheden in het kader van interbestuurlijk toezicht bevoegd zijn om, als het inderdaad niet gaat zoals het zou moeten gaan, in te grijpen.”

Noordhollands Dagblad