Amerikaanse techgiganten vestigen zich graag in de Nederlandse polder, waar ze profiteren van gesubsidieerde groene energie

Op veel plekken in ons land verrijzen grote wind- en zonneparken. Diezelfde plekken zijn óók in trek bij Amerikaanse techgiganten: zij zetten er datacenters neer die de gesubsidieerde groene stroom opslokken. Tenminste, dat beeld bestaat bij omwonenden.

 Joost Lammers, Bart Hettema 25-2-2021

1. 
   
2. 
   

   Tech-multinationals als Google en Microsoft kiezen er bewust voor om hun enorme datacenters naast grote windparken in Nederland te bouwen. Daarmee kunnen ze zich aan hun gebruikers en investeerders presenteren als duurzame en verantwoorde multinational. Sommige gemeenten zijn blij met hun komst vanwege de beloofde werkgelegenheid, maar de datacenters slurpen direct of indirect de groene stroom van de windparken op. En ook nog eens honderden miljoenen Euro's aan subsidies.

   'We hebben geen stroom teveel'

   Vooral in Nederlandse polders speelt de discussie. Daar staan grote windparken, waardoor de locaties dus ook aantrekkelijk zijn voor de techgiganten. Zo ook in Zeewolde, waar een nieuw datacenter moet komen.

   Deze zal bijna anderhalf keer zoveel energie gaan gebruiken als het in aanbouw zijnde windpark daar gaat opwekken. ChristenUnie-raadslid Erik van de Beld is er kritisch over. "Ze gebruiken groene stroom die met subsidie is opgebracht door de inwoners. Daar is niks mis mee als we genoeg zouden hebben, maar we hebben geen stroom teveel."

   Drie keer zoveel stroomgebruik als huishoudens in Noord-Holland

   In Middenmeer (Noord-Holland) staan nu al twee datacenters, van Google en Microsoft. De grond voor een tweede datacenter van Microsoft wordt nu bouwrijp gemaakt en er komen mogelijk nog drie andere centers bij.

   Het energiegebruik dat deze zogenoemde hyperscales in 2030 jaarlijks verbruiken, wordt geschat op drie keer zoveel als alle huishoudens in de regio Noord-Holland Noord in totaal gaan gebruiken.

   INFO

   189 datacenters in Nederland

   Nederland heeft volgens de laatste berekeningen 189 datacenters. Brancheorganisatie Dutch Data Center Association (DDA) meldt op de eigen website dat Nederland daarmee koploper is in Europa. Volgens de Ruimtelijke Strategie Datacenters van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninksrijksrelaties moet dat netwerk in 2030 nog verder worden uitgebreid.
   
   Naast de regio Amsterdam waar veel datacenters samenklonteren, worden het Noord-Hollandse Middenmeer, Flevoland (onder meer Zeewolde) en de Groningse Eemshaven genoemd waar grote verzamellocaties voor datacenters moeten komen. Uitgerekend in Middenmeer en Zeewolde verrijzen ook de grootste windparken op land.

   Honderden miljoenen euro's subsidie

   Het windpark bij Middenmeer, Windpark Wieringermeer, wekt volgens energieleverancier Vattenfall genoeg stroom op voor 370.000 huishoudens. Volgens de website van Windpark Zeewolde gaan de molens daar stroom leveren aan 280.000 tot 300.000 huishoudens.

   Die energie is er niet zomaar. Voor windparken op land is een subsidieregeling, omdat de opbrengst ervan op dit moment nog te weinig is om de kosten te dekken. Windpark Wieringermeer krijgt over 15 jaar maximaal 660 miljoen euro subsidie. Uit cijfers die EenVandaag opvroeg bij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, blijkt dat de 91 windmolens van Windpark Zeewolde over maximaal 15 jaar kunnen rekenen op maximaal ruim 900 miljoen euro subsidie.

   Locatiekeuze is bewust

   De datacenters zijn weliswaar niet altijd rechtstreeks aangesloten op de windparken, maar claimen de groene stroom wel. De locatiekeuze is ook bewust.

   "De realisatie van het windpark Zeewolde is een van de motieven geweest voor de vestiging van een datacenter", zo staat bijvoorbeeld te lezen in het voorlopige bestemmingsplan van de gemeente Zeewolde.

   'We vallen van de duurzame ladder'

   Dat de opgewekte groene energie gelijk wordt opgeslokt, terwijl er honderden miljoenen subsidie in zitten, schuurt. Omwonenden hebben wel de windmolens in de achtertuin, maar kunnen daar voor hun idee zelf niet van profiteren.

   "Wij subsidiëren met zijn allen die techgigant en wij hebben niks", zegt Sipke Veenstra van de lokale website Ons Zeewolde. "Het project is verkocht als groene stroom die lokaal landt, maar nu komen mensen erachter dat dat niet zo is. Wij vallen als bijna duurzaamste gemeente van Nederland ongelooflijk van de ladder."

Geen zonnepanelen voor ondernemers

Sterker nog: ondernemers in de buurt hebben ook nog eens niet de mogelijkheid om zelf stroom op te wekken, bijvoorbeeld door het gebruik van zonnepanelen. Het elektriciteitsnetwerk zou dan overbelast raken, doordat de datacenters en windmolenparken ook al aanwezig zijn.

In de achtertuin van tuinder Han Lammers uit Middenmeer draaien de windmolens sinds kort, maar zelf grote hoeveelheden zonnepanelen neerleggen om zijn bedrijf volledig te vergroenen kan hij dus niet. "De capaciteit van groene energie wordt niet verspreid over veel bedrijven. Nu profiteren alleen Vattenfall en Microsoft. Dat steekt het meest. Dit gaat over de rug van de burger."

Amerikaans bedrijf is geheim

Ondergraaft de hele situatie de steun voor verduurzaming, en worden de klimaatdoelen zo wel gehaald? Het is een discussie die in de gemeente Hollands Kroon, waar Middenmeer bij hoort, en Zeewolde volop wordt gevoerd.

Raadslid Erik van de Beld uit Zeewolde vraagt het zich ook af. Hij werd met de hele raad in december 2019 bijgepraat door wethouder Egge Jan de Jonge over de komst van 'een Amerikaans techbedrijf' naar Zeewolde. Welk bedrijf dat is, blijft geheim. "Het werd heel enthousiast verkocht en het zou allemaal goede dingen opleveren zoals warmte voor de omgeving, duurzaamheid en HBO-banen. Maar dat beeld is gaan kantelen."

Inzicht krijgen

Het stoort hem dat de wethouder niet wil vertellen welk bedrijf schuil gaat achter de plannen, maar met name dat hij veel van de afspraken niet kent. Zijn partij, de ChristenUnie, zit nota bene in het college. "We moeten er dus een besluit over gaan nemen zonder dat we weten waar het over gaat. Wij gaan eisen dat we inzicht krijgen voor die tijd."

De ervaringen die Hollands Kroon al heeft opgedaan, spelen ook een rol in de besluitvorming. "Het warmtenet is vrij bejubelend ingebracht, maar dat is helemaal niet rendabel te krijgen. Wij zijn bang dat we de fuik inzwemmen", zegt Van de Beld. "We moeten een afweging maken of alles opweegt tegen de nadelen."

'Het begint erg te knijpen'

De partij heeft aan de eigen achterban naar de mening gevraagd. "Ik heb heel veel reacties gekregen van uitermate kritische burgers. We zijn een groen dorp. We hebben al enorm veel windmolens en die worden geaccepteerd. Maar nu met deze plannen begint het erg te knijpen. Het is de vraag of het bij ons past."

In juni moet de gemeenteraad een besluit nemen en volgens Van de Beld wordt de uitkomst wel spannend als de onbekende Amerikaanse partij zelf niets aan duurzaamheid doet.

Datacenter 'zegen voor Zeewolde'

Wethouder Egge Jan de Jonge van Zeewolde presenteerde woensdag het definitieve bestemmingsplan. Hij is een jaar na de eerste aankondiging nog steeds heel blij met de voorgenomen komst van de grote, onbekende tech-gigant.

"Ik weet zeker dat het een zegen wordt voor Zeewolde", vertelt hij. "Het bedrijf vestigt zich in Nederland omdat ons land een gunstig vestigingsklimaat heeft, een stabiel en veilig land is, omdat we hier koelwater, hebben en de temperatuur geschikt voor dit soort datacentra."

'Geen rechtstreekse stroom van deze windmolens'

En heeft het bedrijf Zeewolde niet ook gekozen, omdat er windmolensrond de 900 miljoen Euro subsidie in een nieuw naburig windpark is gestoken? De Jonge gaat daar niet van uit. "Natuurlijk komen ze omdat ze voor het uiterlijk een goed verhaal hebben, als ze ook laten zien dat er in de buurt duurzame energie zit. Maar uiteindelijk zitten ze op het hoogspanningsnet en zullen zij de rechtstreekse stroom van deze windmolens nooit krijgen. Die stroom is ook al verkocht door het windmolenpark Zeewolde."

Aan een partij die de stroom vervolgens toch zou kunnen verkopen aan de mysterieuze Amerikaanse partij? "Ja," geeft De Jonge toe. "Dat zou kunnen, maar het hoogspanningsnet komt overal vandaan, dus je kunt niet precies aangeven dat het hiervandaan komt."

EEN VANDAAG

• FACEBOOK
• TWITTER
• MAIL

1.