Neoliberalisme, liberalisme, kapitalisme, economisme. In aanloop naar de verkiezingen krijgen ze de schuld van mislukkingen die juist de overheid zijn te verwijten, schrijft Marijn Jongsma.
28-1-2021
De verkiezingen naderen, de campagne is begonnen: tijd dat politieke partijen laten zien waar ze voor staan. Een beter leven voor iedereen, dat spreekt. Interessanter is de vraag hoe dat kan worden gerealiseerd.
Aanval geserveerd als ideologisch réveil
Afgelopen weekeinde was de rode lijn van de PvdA, GroenLinks maar ook het CDA: we zetten ons af tegen VVD-premier Mark Rutte, de koploper in de peilingen. Dat mag natuurlijk niet te goedkoop lijken, dus wordt de aanval geserveerd als een ideologisch réveil. ‘Het roer moet om,’ aldus CDA-leider Wopke Hoekstra, minister van Financiën in het kabinet-Rutte III.
Ruttes liberalisme is volgens de oud-McKinseyman een ‘recept voor individualisme en egoïsme’. ‘We kregen jarenlang de boodschap dat het vanzelf goed komt, als we allemaal maar zoveel mogelijk ons eigenbelang najagen. Het heeft geleid tot een winner takes all-economie en een overheid die haar eigen burgers is gaan wantrouwen.’ De nieuwe PvdA-leider Lilianne Ploumen wil eigenhandig de verzorgingsstaat weer opbouwen, ofwel ‘echt verantwoordelijkheid nemen’.
Alle kritiek in één emmer: roeren maar
In eigen partijkring slaat dit soort oneliners ongetwijfeld aan. Maar wat wordt er eigenlijk gezegd? Dat de markt te veel ruimte zou hebben gekregen, wordt in één adem genoemd met een falende overheid. Maar dat de staat fouten maakt, kan het bedrijfsleven niet worden verweten. In de verkiezingsstrijd maakt het kennelijk allemaal niet uit: we gooien alle kritiek in één emmer, roeren het flink door elkaar en noemen het liberalisme – want dat is nu eenmaal de ideologie van ‘marktleider’ VVD.
De nieuwe partijleiders Hoekstra en Ploumen trekken de lijn van hun voorgangers door. Het onlangs opgestapte PvdA-boegbeeld Lodewijk Asscher zei in 2019 dat het kapitalisme was ‘ontmaskerd’. CDA’er Hugo de Jonge sprak in datzelfde jaar over het ‘eenzijdige neoliberale denken’. Neoliberalisme, liberalisme, kapitalisme: het zijn allemaal begrippen die steeds vaker worden ingevuld als vijanden van het volk.
Hoezo de schuld van marktwerking?
Dat roept twee belangrijke vragen op. Ten eerste: hoe kapitalistisch is Nederland eigenlijk? In de meest onversneden vorm zou de ‘nachtwakersstaat’ tijdens de coronacrisis bedrijven en hun werknemers gewoon aan hun lot hebben overgelaten. In plaats daarvan heeft de staat tientallen miljarden euro’s uitgegeven in het verzachten van de gevolgen. De rol van de overheid is dus alleen maar toegenomen, in Nederland en elders.
Dat diezelfde overheid in een aantal dossiers enorme fouten heeft gemaakt, is ook evident. Denk aan de toeslagen- en de stikstof-affaire. Daarmee komen we op het tweede punt: is dat marktfalen? Nee, dat is het falen van de overheid zelf. In deze dossiers draagt Rutte ontegenzeggelijk verantwoordelijkheid. Maar met liberalisme heeft het niets te maken. Wel met regelgeving die zo ingewikkeld werd, dat de uitvoering ervan schier onmogelijk is geworden, terwijl klagende burgers op een muur van bureaucratische onwil stuiten.
Speciale editie LiberalismeLiberalisme: de succesvolste politieke stroming. De redactie van EW geeft in de nieuwe speciale editie Liberalisme een rijk en genuanceerd beeld van de betekenis, evolutie en pluriformiteit van de politieke ideologie die het Westen heeft gevormd.
De speciale editie kost € 8,99 en is te bestellen via shop.ewmagazine.nl of bel 020-8947553.
Een niet zo onschuldig verkiezingstrucje
In dit overheidsfalen speelt ook de Tweede Kamer een grote rol: profileringsdrang wint het vrijwel altijd van uitvoerbaarheid. Die introspectie past echter slecht in de mal van de verkiezingsretoriek. Vandaar dat overheidsfalen behendig is omgedoopt tot doorgeschoten marktdenken.
Dit trucje is minder onschuldig dan het lijkt. Het propageren van de staat als grote probleemoplosser is een recept voor nieuwe teleurstellingen.
ELSEVIER
0 reacties :
Een reactie posten