Wanneer is een compromis goed? Een gesprek met Patrick Overeem over politiek en beleid

 Jelle van Baardewijk in gesprek met universitair docent politieke theorie en bestuurskundige Patrick Overeem over het sluiten van een goed compromis. “Compromissen hebben te maken met integriteit, maar ook met onze identiteit.”

30-11-2020

In onze samenleving is het fenomeen van het compromis wijdverbreid, zo vertelt Overeem. Natuurlijk in de persoonlijke sfeer, maar vooral ook in het politieke domein. Overeen doet onderzoek naar dat laatste. “Ik zou het zo zeggen: een compromis is iets wat je altijd met anderen aangaat.” Bijvoorbeeld binnen een coalitie, in een huwelijk of collega’s onderling. “In de politiek komt het veel voor bij onderhandelingen, coalitiepartijen die in één kabinet zitten.” Opvallend is dat als partijen het slecht doen, vaak wordt gezegd dat het komt door te veel compromissen, terwijl als partijen het goed doen dat te maken heeft met het nemen verantwoordelijkheid. Van Overeen geeft een voorbeeld van een compromis waar de partijen tevreden mee waren, zoals de situatie rond het huwelijk van Willem-Alexander en Maxima. Maar er zijn ook compromissen die geen van betrokkenen het resultaat graag verdedigt, zoals de Kunduz missie. Er zit dan ook een morele lading aan: het gaat om samen iets oplossen, én dat men iets moet opgeven om daartoe te maken. Overeem: “Dat gaat gepaard met spijt, morele pijn en verlies. In de fenomenologie van het compromis, de ervaring van wat het is om een compromis te sluiten, zijn dat belangrijke onderdelen.” We leven in een tijd waarin de morele eisen hoger lijken te worden. “Daarom moeten we op meer plekken compromissen gebruiken.” Toch zien we volgens Overeem dat veel politici of mensen op hun werk ontevreden zijn omdat ze het gevoel hebben teveel te moeten meebuigen. Dat heeft volgens Overeem te maken met onze moderne samenleving: “In een complexe omgeving moet je afspraken maken en concessies doen die je anders niet zou willen.” Bovendien zijn er ook fundamentele waarden waaraan je überhaupt geen concessies moet doen. Compromissen sluiten is moreel vormend, zo betoogt Overeem, maar zeker niet altijd een goede zaak. “Veel compromissen leidt tot morele schuld. In de ethiek wordt ook wel gezegd vuile handen.” Toch hoort het bij het leven, en heeft het alles te maken met wie we zijn. “Compromissen hebben te maken met integriteit, maar ook onze identiteit. Want als je niet weet wie je zelf bent en waar je voor staat kun je niet goed compromissen sluiten. Je weet dan niet wat je opgeeft en waaraan je concessies doet.” -- 1:05 Wat is een compromis? Sluiten wij dagelijks compromissen of is dat alleen maar ‘Van Dale-taal’? 2:21 Wat is integriteit? 5:16 “Ik zou het zo zeggen: een compromis is iets wat je altijd met anderen aangaat” 7:54 Heb je een voorbeeld van een geslaagd compromis? 10:05 En een voorbeeld waarbij echt niemand tevreden was? 12:38 Horen compromissen bij partijen die een duidelijk programma hebben dan bij machtspartijen? 17:43 Wat zijn voorbeeld van morele pijn in de politieke geschiedenis? 21:57 Komt het compromisthema nu meer in beeld, in tijden waarin de morele eisen hoger worden? 26:10 Dat mensen op werk of politici klagen heeft dat niet te maken met dat ze moeten meebuigen? 32:22 Ben jij een moreel realist, in de zin dat er universele morele waarden zijn? 39:02 Hoe kijk jij naar zoiets als excuses en herstelbetalingen voor het slavernijverleden? -- De Nieuwe Wereld TV is een platform dat mensen uit verschillende disciplines bij elkaar brengt om na te denken over grote veranderingen die op komst zijn door een combinatie van snelle technologische ontwikkelingen en globalisering. Het is een initiatief van journalist Paul van Liempt, filosoof Ad Verbrugge en David van Overbeek De Nieuwe Wereld TV wordt gemaakt in samenwerking met de VU, Centrum Ethos en Filosofische School Nederland. Volg ons! Website: https://www.denieuwewereld.tv Twitter: https://twitter.com/De_NieuweWereld

De Nieuwe Wereld