Vitens moet betalen: onverwacht eindejaarscadeau voor bewoners geflopte ecowijk in Zutphen

Bewoners van de geflopte ecowijk De Teuge in Zutphen zaten jarenlang in de kou maar sluiten 2019 in jubelstemming af. Waterbedrijf Vitens moet van de rechter alsnog opdraaien voor de schade die zij hebben geleden als gevolg van het volledig mislukte project met warmtepompen. ,,Wauw, eindelijk erkenning.’’

Niek Megens 28-12-19,

Stel, je koopt een duurzaam huis in een ecowijk die het paradepaardje moet worden van de gemeente waar je woont. Dan kom je van een koude kermis thuis als blijkt dat je energierekening torenhoog is, dat er geen warm water uit de douche komt en dat je in de winter een ijskoud huis hebt omdat de warmtepomp stuk is. 

Licht in de duisternis

Dit alles en nog veel meer is de bewoners van De Teuge in Zutphen overkomen. Al jaren voeren ze hierover een juridische strijd tegen exploitant Vitens. In 2015 verloren ze nog bij de rechter, maar ineens was er licht in de duisternis. Eerder dan verwacht maar zeer gewenst kwam op 24 december een appje binnen van de advocaat: Vitens moet betalen. ,,Wij hadden altijd het gevoel dat we tegen reuzen moesten opboksen’’, zegt gedupeerde Marcel van den Breemen. ,,Toen het vonnis voor ons positief uitviel dacht ik: wauw, eindelijk erkenning.’’

Voorbeeldwijk

De bewoners hadden steeds het gevoel in de kou te staan, letterlijk en figuurlijk. Wat ging er allemaal mis? Om deze vraag te kunnen beantwoorden moeten we terug naar het begin van dit millennium. De gemeente Zutphen heeft grootse plannen voor een geheel duurzame woonwijk. Het oog is gevallen op een nieuwbouwplan in De Hoven, gelegen ten westen van de IJssel. Op een steenworp van de uiterwaarden zou een nieuwbouwwijk verrijzen die als voorbeeld kon gelden voor de rest van Nederland. De bewoners zouden hun moderne huizen gaan verwarmen (en in de zomer verkoelen) met warmtepompen die via een buizen waren aangesloten op een collectief aardwarmtesysteem. 

‘Hoezo duurzaam?’

Maar al gauw treden haperingen op. Het collectieve systeem functioneert niet naar behoren. Omdat de aardwarmte niet toereikend is, gaat de elektriciteitsrekening drie keer over de kop om de huizen op temperatuur te krijgen. De CO2-uitstoot van de woningen komt daardoor ruim boven het gemiddelde van een gewoon gasgestookt nieuwbouwhuis te liggen. Hoezo duurzaam? ,,Tja, we woonden in een duurzame wijk die niet duurzaam bleek te zijn’’, zegt Robert van den Breemen, een broer van Marcel. Hij was één van de eersten die bij de gemeente en Vitens - de eigenaar van het systeem - aan de bel trok.    

Noodfonds

Hoe verder? Er volgen onderzoeken en studies. Terwijl eigenaar Vitens het collectieve systeem het liefst  verkoopt (inmiddels geen core-business meer), de politiek steggelt een noodfonds, willen de bewoners niets anders dan snel overschakelen op gasgestookte ketels. ,,Geen van de partijen was bereid om ons als bewoners een oplossing te bieden’’, blikt Robert van den Breemen terug. Zijn broer Marcel: ,,Ook de gemeente liet ons aanvankelijk in de kou staan.’’

Velveteen

Als blijkt dat exploitant Vitens hoofdverantwoordelijke is voor het hoofdpijndossier, schaart Zutphen zich aan de zijde van de bewoners. Vitens biedt aan de 187 woningen te ‘verketelen’. Op een handjevol bewoners na maakt de hele wijk hier gebruik van. Vervolgens krijgen ze per huishouden 3.750 euro aangeboden als genoegdoening, op voorwaarde van ‘finale kwijting’. ,,Hetgeen betekent dat je juridisch niets meer kunt’’, zegt Van den Breemen. ,,Ik noem dat een aanfluiting.’’ Ze stellen Vitens aansprakelijk voor de geleden schade, die volgens hen vele malen hoger uitvalt. ,,Er is twintig mille per woning in de hypotheek opgenomen om de warmtepompen te financieren’’, zegt Robert van den Breemen.

Amateurs

De meerderheid van de huishoudens trekt ten strijde tegen Vitens, maar Belangenvereniging De Teuge verliest de zaak in 2015. Overtuigd van het eigen gelijk gaan de bewoners in hoger beroep. ,,We voelden aan alles dat we goed zaten’’, zegt Marcel van den Breemen. ,,Ondanks dat we door de grote partijen werden neergezet als amateurs.’’ Zijn broer Robert zegt: ,,We waren misschien wel amateurs, maar we zijn niet gek.’’ 

‘Golf van opluchting’

Het Hof heeft nu bepaald dat Vitens een ‘wanprestatie’ heeft geleverd door de wijk los te koppelen van het collectieve warmtesysteem en de bewoners te dwingen om over te gaan op een andere energievoorziening. Eentje bovendien, die de huizen in de zomer niet verkoelt. Terwijl dat toch het uitgangspunt was van het oorspronkelijke warmte-koudesysteem. Een door het Hof te benoemen deskundige zal de schade voor de bewoners nu in kaart gaan brengen. ,,We zijn echt ontzettend blij met die uitspraak’’, zegt Robert van den Breemen. ,,Er ging een golf van opluchting door de wijk.’’     

Genoegdoening

Vitens wil nu nog niet inhoudelijk reageren. ,,We gaan de uitspraak bestuderen en ons beraden’’, laat woordvoerster Evy Elschot weten. Met de gemeente Zutphen willen de bewoners graag nog één en ander rechtzetten. ,,Wij zijn blij met de uitspraak’’, laat wethouder Annelies de Jonge (PvdA) weten. ,,Het betekent genoegdoening voor de bewoners. Binnenkort ga ik met een paar van hen, onder het genot van een kop koffie, in gesprek om dit hoofdstuk af te ronden.’’    

Tijdlijn:

2000: Gemeente Zutphen stelt plan vast voor bouw duurzame wijk De Teuge.

2002: Eerste problemen doen zich voor, er zijn meer winputten nodig, hetgeen de kosten verhoogt. Opdrachtgever Zutphen en exploitant Vitens sluiten convenant waarin afspraken worden vastgelegd. 

2004-2008: Na de oplevering krijgen diverse bewoners problemen met de warmtepomp in hun woning: geen warm water en geen warm huis.

2009: Meerdere aardwarmtebronnen zijn dichtgeslibd, waardoor de aanvoertemperatuur van het water niet op de juiste temperatuur kan worden gebracht. Bewoners klagen over hoge energierekeningen.

2010: Vitens gaat bijstoken via een dieselinstallatie.

2011: Warmtevoorziening nu geheel via dieselgestookte generator.

2012: Ombouw naar gasgestookte cv-ketels gaat 1,1 miljoen kosten. Bewoners willen hier niet aan meebetalen. Gemeente en Vitens zoeken andere oplossing. 

2013: Vitens doet aanbod om ‘kosteloos’ cv-ketels te installeren inclusief een vergoeding van 3.750 euro tegen finale kwijting. Meeste bewoners wijzen dit af. Vitens stelt voor de collectieve installatie te herstellen.  

2013: Bewoners dagen zowel Vitens als gemeente voor de rechter. Ze willen schadevergoeding.  

2014: Vitens doet een nieuw aanbod voor aanleg cv-ketels plus 4.500 euro schadevergoeding zonder finale kwijting. Meerderheid bewoners is akkoord, maar gaat wel procederen.

2014: Uit onderzoek blijkt dat huishoudens tussen de 35.000 en 75.000 euro schade hebben opgelopen door het falende systeem.

2014: Eerste bewoners gaan over op gasgestookte ketel.

Robert van den Breemen heft in 2014 het glas met zijn vader Bart op de aansluiting op het gasnet. Hij is de eerste bewoner in ‘ecowijk’ De Teuge die beschikt over gasgestookte cv-ketel. Achter hem werken medewerkers van Van Dalen Installatietechniek de warmtepomp het huis uit. © Patrick van Gemert/Zutphens Persbureau

2015: Wijkbewoners verliezen rechtszaak. Volgens de rechter is onvoldoende aangetoond dat Vitens is tekortgeschoten. Ook gemeente kan niks worden verweten, aldus de rechter.

2016: Wijkbewoners kondigen hoger beroep aan. 

2019: Bewoners winnen hoger beroep: Vitens levert wanprestatie en deskundige moet schade vaststellen.

DS