Glyfosaat kleurt de velden geel, maar is dat erg?

Het gebruik van glyfosaat, bekend onder de merknaam Roundup, verdeelt de geesten. De milieubeweging wijst op gevaren, de landbouw zegt dat het middel ongevaarlijk en noodzakelijk is.

28-4-2019

Een voor- en tegenstander aan het woord.

Nee! - Johan Emmens

Onmogelijk om in 677 woorden te vatten wat door allerlei personen en instellingen over glyfosaat de wereld in wordt gebracht. Een frame zetten is immers veel eenvoudiger dan het weerleggen daarvan. Glyfosaat is een middel dat vanuit de groene hoek te pas en te onpas wordt gebruikt als symbool tegen de hedendaagse moderne landbouw.

Dode velden

Het middel heeft de eigenschap om velden geel te kleuren in het vroege voorjaar. Dat gele komt niet door glyfosaat an sich, maar door het werkingsmechanisme van glyfosaat. Het middel, 1,2 liter werkzame stof op 10.000 vierkante meter, wordt opgenomen door de plant en blokkeert daar via enzymen de voedingshuishouding van de plant. De fotosynthese stopt. De plant verhongerd als het ware en gaat dood. Dat is in het veld zichtbaar als de gele velden. Een plant langdurig in het pikdonker wegzetten geeft het zelfde beeld.

Meestgebruikte middel

Glyfosaat is het meest gebruikte middel ter wereld. Niet alleen in de landbouw wordt het veel gebruikt, maar zeker ook daar buiten. Menig terras wordt er onkruidvrij mee gehouden, Prorail gebruikt het voor haar spoorbanen. Glyfosaat is tevens het meest onderzochte stofje ter wereld en heeft desondanks geen enkel waarschuwingsteken op het etiket staan. Menig artikel in uw keukenkastje heeft dat wel. Een rood omrande ruit met een symbool er in. Glyfosaat heeft dat, ondanks zijn heftig beeld in het voorjaar, niet. Een van de veiligste middelen die er is, is toch omstreden. Waarom?

Glyfosaat is een exponent van GMO gewassen geworden. Genetisch gemodificeerde gewassen zijn in Europa niet toegestaan om te telen, de rest van de wereld doet dat wel. Er zijn gewassen via GMO resistent gemaakt tegen glyfosaat. Dat geeft de teler de mogelijkheid om tegen zeer lage milieudruk en kosten zijn gewas te vrijwaren van onkruid. Met name in de USA en Zuid Amerika gebeurt dat veel. Er zijn groeperingen, die fel tegen GMO zijn, om hen moverende redenen.

Voordeel halen uit gele kleur

In de loop van de tijd hebben die groeperingen glyfosaat aangegrepen om via die weg de GMO teelt te stoppen, omdat de overheden van de betreffende landen GMO als de ultieme oplossing zien voor veel daar voorkomende problemen, zoals milieudruk en erosie. Bij een verbod op glyfosaat, zou de GMO teelt stoppen, is de gedachte. Vaak zien we dan ook dat bijvoorbeeld Greenpeace allerlei voorbeelden van rampspoed aanhaalt uit bijvoorbeeld Brazilië. Oncontroleerbaar en ver weg. Gezien het effect van glyfosaat in het veld, de geelverkleuring, zagen meerdere ngo’s en politieke partijen het voordeel om uit die zichtbaarheid haar voordeel te halen. Electoraal interessant, dan wel financieel.

De echte feiten komen niet boven tafel, die zullen dergelijke groeperingen u niet vertellen. Dat past niet in het frame. Glyfosaat is een organische fosfaatverbinding, die na toepassing uiteenvalt in stikstof, CO2 en een fosfaat. Dat fosfaatje wordt AMPA genoemd, welke ook voortkomt uit onder andere wasmiddelen. Fosfaat heeft de eigenschap zich te binden aan bodemdeeltjes en breekt slecht af. De berichten die u leest over de vondst van glyfosaat in oppervlaktewater gaat eigenlijk altijd over AMPA. Rioolzuiveringen stoten ook AMPA uit, wat via de riolering daar terecht is gekomen. Onderzoek heeft aangetoond dat verreweg de meeste glyfosaatvervuiling in oppervlaktewater uit stedelijk gebied komt, afgespoeld van bestratingen die behandeld zijn.

Stoppen slecht voor teler

Wat gaande is dat NGO’s via allerlei frames hun bestaansrecht opeisen ten koste van een middel met een bijzonder lage milieudruk, zonder er een reëel alternatief voor de landbouw tegenover te stellen. Bij een verbod op glyfosaat zal de landbouw terug moeten grijpen op zwaardere middelen, of mechanisch het onkruid te lijf moeten gaan. Dat geeft enorm veel extra dieselverbruik, ijzerslijtage, bodemberoering dus CO2 en niet-kerende grondbewerking wordt onmogelijk. De gele velden zijn dan uit het oog, dat wel. Het laat de teler achter met een groot probleem, samen met de extra kosten, die nergens verhaald kunnen worden. We hebben nog maar 53.000 boeren in Nederland, die een deflatie van 40 procent in hun productprijs hebben doorstaan de laatste 40 jaar, op ruim 17.000.000 ‘langs de lijn telers’. Laten we er een beetje zuinig op zijn. Electoraal is dat aantal niet meer van belang, maatschappelijk nog zeker wel.

 Foto: Pixabay

Ja! - Jan-Willem Lobeek

Momenteel zie je veel geel-oranje kleurende akkers en weilanden wanneer je door Groningen rijdt. Dit komt doordat boeren gebruikmaken van het omstreden middel glyfosaat (Roundup). Het is tijd dat Nederland stopt met dit omstreden middel.

Krachtige bestrijder

Reden voor gebruik is onder meer dat glyfosaat als merk bekend als Roundup van chemieconcern Bayer-Monsanto een krachtige onkruidbestrijder is die ervoor zorgt dat groenbemesters (gewassen die koolstof en stikstof toevoegen aan de bodem) voor ze worden ondergewerkt, in het vroege voorjaar worden gedood. Ze kunnen zich dan niet uitzaaien tussen het nieuw ingezaaide gras. Als het middel is ingewerkt, hoef je alleen nog maar het land te ploegen waarna het opnieuw inzaaien van gras kan beginnen.

Op social media en andere online platforms vinden echter felle discussies plaats van voor- en tegenstanders over het gebruik van glyfosaat en het geel-oranje kleuren van de velden. Waarom deze ophef? Glyfosaat staat de afgelopen jaren in een slecht daglicht. In de Verenigde Staten is onlangs een miljoenenclaim ingediend door een Amerikaan die beweert kanker te hebben gekregen door het gebruik van glyfosaat. De jury heeft in deze rechtszaak, aangespannen tegen chemiegiganten Bayer en Monsanto, een fikse schadevergoeding toegekend. Er is vastgesteld dat glyfosaat inderdaad de veroorzaker zou zijn van de ziekte van de Amerikaan.

Schadelijk voor mens en insect

In de Europese Unie wordt al jaren gediscussieerd over het gebruik van glyfosaat. Europa heeft onlangs de vergunning voor het gebruik ervan tijdelijk verlengd met vijf jaar. In de tussentijd moet een definitief oordeel geveld worden over de effecten van glyfosaat.
Niet alleen voor de mens kan het gebruik mogelijk schadelijk zijn, ook voor insecten is het middel schadelijk. In onderzoeken is aangetoond dat het de darmbacteriën van bijvoorbeeld bijen verstoort, waardoor bijen vergiftigd raken en doodgaan. Het wordt dus tijd om snel over te stappen naar alternatieven. Welke zijn dat dan?

Alternatieven?

Een mogelijkheid is het gebruik van ecologisch verantwoorde middelen die glyfosaat zouden kunnen vervangen, zoals pelargonzuur. Die stof is van nature aanwezig in bijvoorbeeld geraniums en is geschikt voor het bestrijden van distels, paardenbloem, netels, mos en dergelijke.
Pelargonzuur is een contactherbicide. Bij aanraking met het onkruid zullen alle groene plantdelen gedood worden. Daarom moet je pelargonzuur enkel op het onkruid zelf sproeien, want het werkt niet in op de bodem. Hierdoor wordt het nog niet breed toegepast. Ook zijn er andere producten op komst zoals een suikermolecuul uit cyanobacteriën. Dit remt de groei van verschillende micro-organismen en planten, maar is onschadelijk voor mens en dier.
De vraag is in hoeverre deze middelen nog nodig zijn als er meer volgens natuurlijke maatstaven wordt geteeld. Dat wil zeggen: meer gebruikmaken van natuurlijke processen: niet tegen de natuur in, maar met de natuur mee. Ook wel natuurinclusieve landbouw genoemd. De provincie is mede-organisator van de Regiodeal Natuurinclusieve Landbouw Noord-Nederland, waarin de ambitie is uitgesproken om in 2030 een duurzame natuurinclusieve landbouw te hebben.

Wat is bijvoorbeeld zo’n natuurinclusieve maatregel? Te denken valt aan natuurlijke plaagbestrijding met bloemrijke akkerranden. Sluipwespen die leven in zo’n akkerrand eten de rupsen tussen de gewassen. Ook is het toepassen van kruidenrijk gras een goede natuurinclusieve oplossing. Behalve dat het eiwitrijk voor de koeien is, onderdrukt het de groei van ongewenste plantensoorten. Ook is het goed voor insecten en daar profiteren weidevogels weer van. Er is onder boeren steeds meer animo hiervoor te kiezen.

Laten we in Groningen niet wachten op wettelijke maatregelen, de biodiversiteitscrisis gaat immers onverminderd door. Laten we met boeren, overheden, experts, industrie en alle ketenpartners om tafel gaan om te kijken hoe we in heel de provincie de geel-oranje velden in de ban kunnen doen om plaats te maken voor oplossingen die met de natuur meewerken.

Neem je verantwoordelijkheid

Daarnaast is het belangrijk dat de consument zijn verantwoordelijkheid neemt. Als de vraag naar verantwoorde producten toeneemt en consumenten bereid zijn meer te betalen, hebben boeren meer ruimte hun bedrijfsvoering te veranderen en routines te doorbreken.
De Natuur en Milieufederatie Groningen werkt graag mee aan oplossingen en organiseert daarom in het najaar een breed symposium over het terugdringen van glyfosaatgebruik in de Groningse landbouw.

Dagblad van het Noorden