De overheid zou alles wel oplossen
Tweede Kamer heeft steeds minder te vertellen en dit is waarom
Arendo Joustra 11 januari 2023
Gebrek aan vertrouwen in ‘de’ politiek die te hoge verwachtingen wekt en macht uit handen geeft, verbaast niet. Gelukkig is er een lichtpuntje.
Abonnee worden?Dagelijks op de hoogte blijven van de laatste actualiteiten, achtergronden en commentaren van onze redactie? Bekijk ons aanbod en krijg onbeperkt toegang tot alle digitale artikelen en edities van EW.
Hans Dijkstal was in 2002 een joviale VVD-lijsttrekker. Toen kwam Pim Fortuyn. Net als veel andere politici was Dijkstal niet tegen hem opgewassen. Zelf begreep hij maar niet dat burgers ontevreden waren, terwijl de economie draaide als een tierelier en ze altijd weer blij waren op Schiphol te landen na een buitenlandse reis. Hij overleed in 2010 als teleurgesteld man.
Helaas voor Dijkstal, en niet alleen voor hem, zegt de stand van het land weinig over de tevredenheid van de burger. Zelfs als het een vergelijking met andere landen goed kan doorstaan, kunnen emoties van burgers sterker zijn dan de realiteit. Die hebben bovendien te maken met verwachtingen van wat de overheid vermag.
De overheid zou alles wel oplossen
De afgelopen decennia zijn die verwachtingen huizenhoog gegroeid. Gevoed door pretenties van politieke partijen van links tot rechts dat de overheid wel even alles zou oplossen. Geen ongemak – materieel of immaterieel – zou te groot zijn voor als hulptroepen verklede ambtenaren van de staat. En anders werd wel een wet aangenomen die als een soort toverstaf vervelende zaken zou doen laten verdwijnen Peter ter Mors
En de burger geloofde het maar wat graag. Als een moeder zou de overheid alle zorgen wegnemen en als een vader zou de overheid beschermen tegen boze mannen. En de politiek bleef deze gedachte maar voeden. Ook in de laatste verkiezingsprogramma’s duikt steeds het woordje ‘overheid’ op als duizenddingendoekje.
Inmiddels wordt langzaam duidelijk dat de overheid deze torenhoge verwachtingen helemaal niet kan waarmaken. Bij de overheid blijken geen supermensen te werken, geld raakt op en over de uitvoering van al die wetten en de handhaving ervan is onvoldoende nagedacht. Zo valt keer op keer de overheid van haar voetstuk. De teleurstelling was ingebouwd en laat zich inmiddels in vele vormen zien.
Lees ook het interview met Kamerlid Pieter Omtzigt: ‘Dit kan het vertrouwen in politiek en instituties systemisch raken’
Geen wonder dat burgers steeds minder vertrouwen hebben in ‘de’ politiek, zoals het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) rapporteerde. Ze zien dat de keizer geen kleren aanheeft, dat te veel is beloofd. Dat de overheid burger en ondernemers gedurende de pandemie bijstond met geld en goede raad, telt blijkbaar niet. Noch de financiële steun voor de hoge energietarieven.
Veel kwesties die spelen, hebben overheid en politiek zichzelf aangedaan
Helemaal ongelijk heeft de burger niet. De pandemie en de oorlog in Oekraïne die de energieprijzen liet stijgen, waren beide een echte crisis. Iets wat je als overheid overvalt en waarop je zo goed mogelijk moet reageren. Maar alle andere kwesties die spelen, hebben overheid en politiek zichzelf aangedaan. Door niets te doen, te laat in actie te komen, verkeerde afspraken in Brussel te maken, ondoordachte wetgeving, de lat zelf steeds hoger te leggen en wat niet al. Kortom, slecht bestuur.
Dat geldt voor het gebrek aan huizen (onhandige wetgeving), tekort aan personeel (te laat in actie gekomen en slecht afgestelde belastingtarieven), het stikstofprobleem (domme afspraak in Brussel over natuurgebieden), het klimaat (de lat voor terugdringen CO2-uitstoot steeds hoger gelegd) en de bevolkingsgroei (afwezigheid van beleid). Stuk voor stuk heeft de overheid, heeft de politiek, deze problemen zichzelf aangedaan.
EW signaleerde in 2019 al dat er veel onvrede bestaat in het land: De Nederlandse burger is boos!
Te veel verwachtingen die niet waar worden gemaakt
Het is dus goed verklaarbaar dat burgers en ondernemers ontevreden zijn met de overheid. Te veel verwachtingen die niet worden waargemaakt en slecht bestuur. Maar het verminderde vertrouwen in de politiek heeft ook een diepere oorzaak. Als je politiek verengt tot de Tweede Kamer, dan hebben kiezers haarfijn in de gaten dat die niet meer zoveel te vertellen heeft. Niet omdat het kabinet de baas speelt of vanwege het non-onderwerp ‘bestuurscultuur’, maar omdat de Kamer afgelopen decennia, nog los van strakke Regeerakkoorden en coalitiedwang, haar macht uit handen heeft gegeven.
En wel op vijf terreinen.
Ze heeft zeggenschap overgeheveld naar de Europese Unie en internationale organisaties. Als kiezers iets te vaak horen ‘het moet van Brussel’ of ‘wegens een verdrag van de Verenigde Naties’, leren ze als vanzelf de onmacht van de Tweede Kamer kennen.
Ze heeft zeggenschap gecascadeerd naar provincies en gemeenten, zoals over de jeugdzorg en de bijstand.
Ze heeft zeggenschap overgeheveld naar de rechter door wetgeving bewust vaag te houden (euthanasie, abortus) of door toe te staan dat een klein groepje burgers ‘namens alle inwoners’ zaken aanhangig mag maken bij de rechter (Clara Wichmann Instituut tegen de SGP, Urgenda tegen de staat, Milieudefensie tegen Shell). Alleen al hierom overweegt baggergigant Boskalis zijn hoofdkantoor naar het buitenland te verplaatsen. ‘Het is elke keer een loterij hoe de rechter oordeelt,’ zei Boskalis-baas Peter Berdowski in een interview met het FD. ‘We komen in een ongedefinieerde omgeving terecht, waar rechters de wet gaan bepalen. Nou, dat belooft wat.’
Meer over het verslechterende vestigingsklimaat: Boskalis-baas Berdowski klaagt terecht over politiek Den Haag
Tot slot raakt de Tweede Kamer zeggenschap kwijt door toe te staan dat het kabinet keer op keer buiten het parlement om draagvlak zoekt bij ‘tafels’ (klimaat) of alvast akkoorden sluit met maatschappelijke organisaties. Beide zetten de Tweede Kamer voor voldongen feiten, want ja, het maatschappelijk draagvlak – alsof dat niet primair bij het gekozen parlement ligt.
In het parlement zijn ze vooral met zichzelf bezig
In 1976 schreef Kamervoorzitter Anne Vondeling het boek Tweede Kamer: lam of leeuw? Toen nog met een vraagteken. Ruim veertig jaar later weten de kiezers het antwoord. De Tweede Kamer heeft in vier decennia zoveel macht uit handen gegeven dat de kiezers ook wel weten dat ze weinig vertrouwen in ‘de’ politiek moeten hebben. Ook al omdat de politici in het parlement vooral met zichzelf bezig zijn, gezien de aandacht voor het ophefzoekende Forum voor Democratie, de ruzie tussen voorzitter en oud-voorzitter, de fusie van GroenLinks en PvdA, en een mislukte coup tegen VVD-leider Mark Rutte, net nadat hij in maart 2021 door de kiezers zelf was herkozen.
En het goede nieuws? Hoewel het SCP een afnemend vertrouwen ziet en daar goede redenen voor zijn, komen kiezers in groten getale als er weer verkiezingen voor de Tweede Kamer zijn. Deels uit plichtsbesef, deels om partijen te steunen die juist dat uit handen geven van die zeggenschap hekelen, deels omdat verkiezingen een wedstrijd zijn waaraan je als kiezer kunt deelnemen, maar toch. De opkomst blijft onverminderd hoog. Daarover zou Dijkstal tevreden zijn geweest.
1 reacties :
De Tweede Kamer heeft steeds minder te vertellen omdat de Regeringspartijen, aangevuld met Groen Links en de PvdA dolgraag aanschurken tegen de VVD, CDA, CU en D'66. Ze laten geen mogelijkheid onbenut om de 4 Regeringspartijen bij te staan. Daar komt nog bij dat er een ijzeren partijdiscipline bestaat bij de 4 partijen en zie daar: de democratie is afgeschaft en de kiezers zijn bedrogen.
Een reactie posten