Nederland is een screenshotdemocratie geworden

Datum:
  • maandag 26 december 2022
  • in
  • Categorie: , ,
  • Een goedgekeurde motie hoeft niet te worden uitgevoerd 


    Nederland is een screenshotdemocratie geworden

    24 december 2022

    Dit jaar heeft het Nederlandse parlement 5.000 moties ingediend. Een ongekend record. Volgens columnist Zihni Özdil is Nederland daarmee een screenshotdemocratie geworden.

    Zihni Özdil (1981) is historicus. Hij schrijft elke zaterdag een column voor ewmagazine.nl.

    Is Nederland nog wel een functionerende democratie?

    Laten we de boel eens rustig op een rijtje zetten.

    Op alle internationale ranglijsten behoort het electorale systeem van Nederland tot de democratische top. Bijna geen enkel land kent vrijere en meer eerlijke verkiezingen. Ook de rechterlijke macht in Nederland – die mede verantwoordelijk is voor het toezicht op vrije verkiezingen – is onafhankelijk.

    Ook op het gebied van vrijheid van meningsuiting is Nederland een topland in de wereld. Wel iets minder top dan wat betreft verkiezingen. We hebben nog een paar juridische belemmeringen – zoals het verbod op ‘beledigen’. Maar columnisten, journalisten, media en politici genieten een zeer grote mate van vrijheid om de regering te bekritiseren. Er wacht mij geen gevangenisstraf, marteling of doodseskader na publicatie van deze column.

    Parlementariërs kunnen nauwelijks tegen de fractielijn stemmen

    Maar komen we bij het parlement, dan begint de schoen te wringen. Ik heb zelf als Tweede Kamerlid gezien dat vrijwel alle Nederlandse parlementariërs keihard werken. Om vanuit hun perspectief Nederland beter te maken. Ons parlement telt weinig charlatans.

    Maar tegelijkertijd zijn de regels van het Nederlandse ‘politieke spel’ problematisch. Geen land met zulke dikke, dichtgetimmerde regeerakkoorden als het Ruttiaanse Nederland. Officieel zou dat niks moeten uitmaken, want volgens de Grondwet moeten Kamerleden ‘zonder last’ stemmen.

    Maar in de praktijk is de Grondwet op dit punt volstrekt betekenisloos. Want Nederland kent een uitzonderlijk hoge ‘fractiediscipline’. Het is hoogst ongebruikelijk dat een Kamerlid tegen de lijn van de fractie stemt. Dat geldt gek genoeg ook voor Kamerleden van oppositiepartijen. Als je dat wel (vaak) doet, word je als ‘lastig’ gezien. Niet alleen door je eigen fractievoorzitter, ook door de parlementaire pers. En dat verkleint de kans dat je de volgende keer weer op de verkiezingslijst wordt gezet.

    Een kloof tussen beleid en wensen van de meerderheid 

    Voor Kamerleden van regeringspartijen levert dit een extra probleem op: het principe van dualisme – ‘de regering regeert, de kamer controleert’ – kunnen ze niet meer naleven. De dagelijkse praktijk in het huidige Nederlandse parlement is dat altijd een Kamermeerderheid van ten minste 76 leden het beleid van de regering steunt. Zelfs wanneer die grote fouten maakt. Ook als de regering liegt, misleidt of informatie achterhoudt, zijn moties van wantrouwen kansloos. De oppositie zal nooit de vereiste 76 steunstemmen krijgen.

    Kijk en/of luister de podcast EW Zihnigasten met Zihni Özdil, aflevering 6: Telegraaf-journalist Wierd Duk (tekst gaat hieronder verder):

    Een van de gevolgen van de verstikkende regeerakkoorden en fractiediscipline is dat er een enorm democratisch tekort is ontstaan in Nederland. Een kloof zelfs, tussen het gevoerde beleid en de wensen van de meerderheid van de bevolking. De bevindingen van het onderzoek van Wouter Schakel, verbonden aan de programmagroep Political Economy and Transnational Governance aan de Universiteit van Amsterdam, zijn in die context zeer schokkend. En glashelder: ‘Rijke burgers die niet stemmen zijn nog altijd beter vertegenwoordigd dan arme burgers die wel stemmen.’

    Alleen in zeer autocratische landen en dictaturen zijn er zulke ondemocratische beleidsuitkomsten.

    Een goedgekeurde motie hoeft niet te worden uitgevoerd 

    Wat blijft er dan nog over voor Nederlandse Kamerleden? Als jouw partij regeert mag je niets veranderen aan het dichtgetimmerde regeerakkoord. Dus stel je moties op die zeggen hoe de regering iets uit het regeerakkoord moet uitvoeren. Die worden uiteraard aangenomen. Je maakt een screenshot van de uitslag, deelt die op sociale media en hup, je hebt wat bereikt.

    Voor oppositie-Kamerleden geldt hetzelfde. Je kunt nooit iets uit het regeerakkoord doorbreken. Dus wat ga je doen? De regering bombarderen met moties. Uitslagen van die moties screenshot je voor je sociale-media-account, je spreekt er schande van dat de coalitiepartijen niet mee hebben gestemd en hup, je achterban is tevreden. Ook al heb je niks bereikt. Zelfs al zou je motie vanuit de oppositie wel worden aangenomen, dan is de kans klein dat zij wordt uitgevoerd.

    Want wist u dat moties niet hoeven te worden uitgevoerd?

    Er komen steeds meer moties en ze zijn heel vaak zinloos 

    Daarmee wil ik niet zeggen dat aangenomen moties altijd honderd procent zinloos zijn. Als je vanuit de oppositie je best doet, kun je heel soms binnen de voorwaarden van het regeerakkoord en de begrotingssystematiek een paar miljoen euro verschuiven.

    Heel soms. Ik durf te beweren dat minstens negentig procent van de aangenomen moties zinloos is. Omdat ze staand beleid steunen. Of omdat ze inhoudelijk niks zeggen – denk bijvoorbeeld aan de beroemde ‘de kamer spreekt uit’-moties. Of omdat ze vanuit de oppositie zijn aangenomen door steun van een coalitiepartij, maar nooit zullen worden uitgevoerd.

    Mijn punt gaat over de algemene trend. En die is buitengewoon ernstig: dit jaar zijn er in de Tweede Kamer 5.000 moties ingediend. Ter vergelijking: tot begin jaren negentig was het best veel als alle Kamerleden samen er 600 in een jaar indienden. Tien jaar geleden waren er 2.352 moties. En nu dus 5.000.

    5.000!

    Nederland is een screenshotdemocratie

    Dit betekent dat ambtenaren op ministeries en beleidsmedewerkers van Kamerleden hun werktijd grotendeels besteden aan het maken of beoordelen van nutteloze moties, die enkel dienen ter profilering op sociale media.

    Laten we eerlijk zijn: alles bij elkaar genomen is Nederland een screenshotdemocratie geworden.

    1 reacties :

    Anoniem zei

    Het merendeel van de Tweede Kamerleden kan gerust thuis blijven, het is zinloos om tegen het partij kartel in te gaan want dat is 1 blok dictatuur.
    Stemmen heeft met de huidige stemmethode, waar ook schriftelijk gestemd kan worden geen nut. Zolang ambtenaren zich met het tellen bemoeien kunnen we met een gerust hart thuis blijven, het is zinloos.

    Een reactie posten