Economische studies gewenst!
14-9-2021
Door Paul Frijters, emeritus professor welzijnseconomie aan de London School of Economics
Over het algemeen heeft de Westerse wereld verdomd weinig aan haar economen gehad in covid-tijden. Hun eigenlijke rol is om breed te denken over effecten van beleid en daarmee tot een mening te komen omtrent wat de goede richting is. Gezien de enorm schadelijke effecten van lockdowns voor zowel materiele welvaart als (mentale) gezondheid en het volstrekt ontbreken van ook maar enig duidelijk voordeel, zou een goede econoom al vroeg in 2020 tegen lockdowns geweest zijn. Er zijn in ieder land een paar dappere economen geweest die hun historische rol inderdaad vervuld hebben[1]. De overgrote meerderheid liet het echter volstrekt afweten en heeft zich ofwel afzijdig gehouden of is zelfs fanatiek gaan meedoen met het spelletje “verzin een bizar model waarin wat de regering vorige maand deed nog logisch is ook”. Vooral Amerikaanse academische economen hebben het massaal laten afweten[2], dus die kun je alvast bijna allemaal afschrijven.
Nederlandse economen
Vergeleken met andere landen[3] vind ik dat Nederlandse economen zich nobeler gedragen hebben. De ‘herstel’ groep van Robin Fransman[4], de kritische bijdragen van vele economen in de Economische Statistische Berichten[5], de studies van de welzijnswetenschappers, de Rabobank macro-studies[6] (totdat die groep door ‘kringen rondom het kabinet’ tot de orde geroepen werd[7]), de CPB modelleurs die duidelijk neerzetten welk effect ze van lockdowns verwachtten[8], de Economische Zaken economen die al vroeg hun historische plicht serieus namen, en vele andere bijdragen[9] sieren de Nederlandse economen. Zeker in vergelijking tot de Anglo-Saksische landen waar economen meteen hun mond hielden of massaal collaboreerden[10] zijn de Nederlandse economen veel beter geweest. Ik hoor ook van economiestudenten in Nederland[11] dat zij veelal van hun mentoren kritische geluiden te horen krijgen. Hulde!
Aanvullende studies
Het kan natuurlijk nog beter en ook in Nederland is de plank flink misgeslagen door sommige economen[12]. Maar we moeten in deze tijden de positieve kanten vieren wanneer het kan. Ik heb een wenslijstje omtrent wat voor economische studies ik verder nog graag zou zien van Nederlandse economen. Het kan best dat er meer van gedaan is dan ik weet, in welk geval: dank je wel en excuus dat ik het nog niet gevonden heb! Mijn wenslijst bestaat uit twee verschillende stromen studies die ik graag zou zien:
Wie profiteerden er van de coronagekte?
De oervraag van alle economen is Qui Bono, oftewel, “wie profiteert hiervan?” Het is een uitstekende vraag voor de huidige tijd en heeft veel facetten. Follow-the-money is in Nederland al heel goed bezig op dit terrein[13], maar er zijn nog veel openstaande vragen:
1. Welke financiële prikkels zijn er voor al dat testen en toekennen van een predicaat ‘doodsoorzaak covid’? Het klinkt een simpele vraag. Maar is het niet omdat financiële prikkels verborgen kunnen zijn in complexe regelgeving omtrent zulke dingen als de compensatie die ziekenhuizen krijgen voor verschillende patiënten en de verplichte regels omtrent testen? Gezien de duizenden snel veranderende regels in Nederland de laatste 18 maanden is het een enorme klus om uit te vogelen hoe sterk de prikkels voor wie geweest zijn om vooral tot veel coronagevallen en dodencijfers te komen. De snelste manier om daar zicht op te krijgen is waarschijnlijk om wat medische administrateurs te ondervragen hoe het ging in hun ziekenhuizen en andere instanties, om daarmee te leren welke regelgeving nou echt van belang was.
2. Wie profiteert er van maskers, quarantaine regels, handzeepjes, samenscholing restricties, school restricties, etc.? Ook dit is een hele klus maar is natuurlijk wel de hamvraag als het gaat om politieke steun voor doorgaande restricties.
3. Wie verdient er aan beleidsadviezen, beleid consulting, e.d. rondom corona? Er is een aantal makkelijke antwoorden (RIVM/OMT), maar je zult ook minder bekende clubjes hebben die heel grof aan de corona consulting carrousel verdiend hebben, zoals consulting bureaus, meetbureaus, wat nep-modelleurs, informatie aggregators, en dies meer. Wederom een lastige klassieke economen klus die trouwens ook prima door economische journalisten gedaan kan worden.
4. Welke industrieën, politieke partijen, onderzoek clubjes, internationale organisaties, e.d. verdienen aan covid-manie, en op welke manier hebben die prikkels perverse effecten gehad? Dit is het soort klus waar je hele hordes studenten op zou kunnen zetten, nu of in de toekomst. Het is al een beetje gedaan, maar kan nog veel beter in kaart gebracht worden. Het is ook nuttige informatie om later belasting te vorderen, want verdienen aan criminele activiteiten is natuurlijk ook via de belastingdienst aan te pakken. Megavorderingen op buitenlandse internetbedrijven in de toekomst vanwege de voordelen van crimineel beleid die zij zelf gesteund hebben is heel wel denkbaar, en economisch graafwerk zou er ervoor aan de basis staan.
Hoe kan het land in de toekomst beter bestuurd worden?
De tweede historische taak van economen is om te sleutelen aan hun maatschappij en dus de vraag Quo Vadis (‘waar ga je heen?’) te beantwoorden. Economen, om te beginnen met Adam Smith in de 18e eeuw, zijn eigenlijk een soort architecten van samenlevingen met als doel het welzijn van de hele gemeenschap. Daarom heette het vak ook lange tijd politieke economie. Die rol is een generatie ietwat verwaarloosd, omdat academische economen zich hebben laten degraderen tot leveranciers van luxe producten die andere academische economen mooi vinden (publicaties in toptijdschriften[14]), maar waar niemand anders wat aan had. Gericht op mekaar hebben ze hun sociale rol meer en meer laten schieten, hoewel minder in Nederland dan in Anglo-Saksische landen. Die sociale ‘architectuur’ rol is echter nog steeds, samen met lesgeven, de beste reden voor Nederland om sowieso economen te hebben, en is dus de taak die nu gloort[15].
Een aantal belangrijke vragen waar Nederlandse economen zich op zouden kunnen storten voor zover ze dat niet al doen:
1. Welke instituties hebben gefaald in corona tijden? Welke moeten opgeheven worden en welke hervormd tot iets nuttigs? Hoezeer heeft het kabinet instituties gedwongen zichzelf te corrumperen en hoe diep is dat gegaan? Wat voor proces zou handig zijn om tot een nieuwe architectuur van Nederlandse instituties te komen? Dit zijn geen malse vragen, maar de coronatijd heeft in elk geval uitgewezen welke collaborateurs je daar duidelijk niet voor moet vragen en wie je er wel bij moet betrekken. Ikzelf heb bijvoorbeeld al duidelijk gemaakt hoe en waarom het Centraal Bureau van de Statistiek zijn geloofwaardigheid verloren heeft door glashard te liegen over de welzijnsdaling in Nederland omdat die daling politiek niet uitkwam. De logische oplossing hiervoor is de top van het CBS anders aan te stellen[16].
2. Hoe hebben universiteiten, buitenlandse instituties en internationale verbanden het gedaan? Wat zijn hele lagen van onzin-brengers gebleken en wat was gezond? Wat kan Nederland doen om de slechte clubjes op te doeken of te hervormen? Zou Nederland allerlei verdragen en instituties moeten verlaten of juist aangaan? Wederom een razend brede en lastige klus.
3. Hoe de Nederlandse politiek en regelgeving te hervormen om een herhaling van een Rutte cum sui te voorkomen? Dit is een diepe vraag voor vele sociale wetenschappers, zoals ook voor politicologen. Heeft een burgerparlement zin dat periodiek wat toppolitici tegen het licht houdt en dat ze kan verwijderen uit hun ambt? Moeten we zo nu en dan aan willekeurige buitenlanders vragen om onze toppolitici door te nemen en onafhankelijk advies aan de Nederlandse bevolking te geven? Moet de grondwet een andere manier van reguleren vastleggen? Er valt veel door te denken.
4. Welke economische theorieën en methoden zijn nuttig gebleken en welke niet? Wat moet van het curriculum af en wat moet erbij? Moeten we anders gaan lesgeven om beter denkende studenten te kweken? Zijn er lessen van de coronatijd die we toekomstige generaties willen meegeven? Hoe zouden we de academische gemeenschap zelf moeten hervormen?
Er is dus bijzonder veel werk aan de winkel. Om een kreet van het World Economic Forum om te buigen: de coronacrisis is een unieke kans schoon schip te maken en vele langlopende problemen die eerder niet aangepakt zijn wel aan te pakken. Het is een klusje vol liefde en waarheid!
———————————————————————————————–
[1] Zoals in Nederland de economen van Economische Zaken: Kabinet koos tegen advies bewust voor catastrofaal beleid – Viruswaarheid
[2] In deze survey van top-economen in Amerika in maart 2020 was 0% tegen lockdowns en de grote meerderheid voor:Policy for the COVID-19 Crisis – IGM Forum (igmchicago.org)
[3] In Europa was 4% van de ondervraagde top-economen tegen lockdowns in maart 2020: European economic policy for the Covid-19 crisis: IGM Forum survey | VOX, CEPR Policy Portal (voxeu.org)
[4] Een groep van economen en artsen weet het zeker: Nederland kan weer veilig open | Trouw
[6] Voor die interventie bijvoorbeeld: Een risicoscenario voor Europa: wanneer de lockdowns langer voortduren – Rabobank
[7] Na die interventie bijvoorbeeld: De overheid verdient een grote pluim – Rabobank
[8] Bijv: Novemberraming: Economische vooruitzichten 2021 | CPB.nl
[9] Bijv: Niet-coronazorg ligt plat: ‘Er wacht ons een grote ramp met verborgen doden’ | Nieuwsuur (nos.nl)
[10] Zie bijvoorbeeld een analyse van wat in Australië onder economen gebeurde: ‘It Could, and Maybe Should, Have Been Our Finest Hour. It Hasn’t Been That.’ On the Economics of Pandemics, (Some) Economists Losing Their Trade-Off Marbles, and the Dire Consequences by Andreas Ortmann :: SSRN
[11] Zie bijvoorbeeld deze club studenten: Rethinking Economics NL
[12] Bijv: Econoom waarschuwt: versoepelen lockdown schaadt juist de economie | Nieuwsuur (nos.nl)
[13] Zie Coronacrisis – Follow the Money – Platform voor onderzoeksjournalistiek (ftm.nl)
[14] Ik doe ook aan dat publicatie-spel mee (je moet wel) en heb er veel persoonlijk voordeel van gehad, maar de negatieve kanten van de prikkels om alleen dat spel te spelen zijn enorm. Het leidt tot dominantie van de intellectuele prostituees die door managers klein gehouden kunnen worden, ten koste van dragers van een academische gemeenschap die managers verteld wat ze moeten doen.
[15] Een eigen voorbeeld van hoe die taak opgenomen kan worden: Gerechtigheid, het Zweedse model, of wat anders? Opties om een herhaling van de corona-hysterie te voorkomen. – Viruswaarheid
[16] Bedrog ontmaskerd: het welzijn in Nederland keldert volgens eigenlijke CBS-cijfers – Viruswaarheid
VIRUSWAARHEID
0 reacties :
Een reactie posten