Een bijdrage van Pieter Lukkes.

‘Overstekende ezels‘, zo heette de rubriek in Het Financieele Dagblad (voortaan FD) die in de jaren 2000-2002 door Paul Fentener van Vlissingen (1941-2006), steenrijk, groot natuurbeschermer en topman van de Steenkolen Handels-Vereniging (SHV) werd verzorgd. Op 27 augustus 2002 noemde hij zijn bijdrage “Snateren in Johannesburg”. In die stad werd toen de “Wereldtop voor Duurzame Ontwikkeling” gehouden. Hoofdpunten op de agenda waren armoedebestrijding, duurzaam gebruik van hulpmiddelen en zorg voor het milieu. Deze top trok ongeveer 65 000 deelnemers.

Door met zijn 65000en in Johannesburg op een kluitje te gaan zitten werden kennelijk geen problemen opgelost. Want op 23 augustus 2002 schrijft het FD: “De beoogde “win-win”-combinatie van ontwikkeling, armoedebestrijding en milieubehoud blijkt in de praktijk lastig en vraagt om politieke keuzes”.

Tot frustratie van Fentener van Vlissingen worden die keuzes echter niet gemaakt. Tevergeefs heeft hij zich ingespannen om het wereldbevolkingsvraagstuk, speciaal de geboortebeperking, op de agenda te krijgen. Ook in Johannesburg is dat geen onderwerp van beraad. Daarom vindt hij dat ze in Johannesburg snateren over bijzaken. De schuld daarvan legt hij vooral bij de president van de USA en bij de Paus. Dat is wel erg kort door de bocht. Want in zijn oordeel ontziet hij zowel de machtige milieubewegingen als zijn eigen kornuiten – de machtigen der aarde – die jaarlijks in Davos bijeen komen in het World Economic Forum.

Profijt-betaal model

De wereldbevolking groeit jaarlijks met ruim 80 miljoen zielen. Het overgrote deel daarvan komt voor rekening van landen met een veel lager welvaartsniveau dan het onze. Nu en straks valt de grootse groei in Afrika te verwachten.

Het is naïef te denken dat de mensen in de arme landen op een afstand naar onze vetpotten zullen blijven kijken. Nee, ze staan klaar om hun deel te halen en kloppen voor dat doel nadrukkelijk op de poorten van Noord-Amerika, Europa, Australië, Nieuw Zeeland … Deze rijke landen zitten met die toeloop in hun maag. Wat daar aan te doen? Geboortebeperking zoals Fentener van Vlissingen wil is politiek impopulair. Voor de machtigen der aarde en de milieuorganisaties valt er aan de migratiestromen geld noch eer noch macht te verdienen. Daarom hebben zij gezwind een strategische ommezwaai gemaakt. Na Johannesburg verdwijnen duurzame ontwikkeling en bevolkingsvraagstukken van de agenda. Voortaan heten de mega-bijeenkomsten “klimaatconferenties”. En de grote groepen mensen die op zoek zijn naar een beter leven worden bij voorkeur “klimaatvluchtelingen” genoemd. Het bedrijfsmodel dat bij deze nieuwe strategie hoort is het profijt-betaal beginsel. Dat klinkt alsof dat de gewoonste zaak van de wereld is, maar is dat zo?. Even een uitstapje naar het indringende artikel “Het falen van de overlevenden “ van W.F. Haak in het FD van 4 mei 1995.

Afslag gemist

W.F. Haak beschrijft in dit artikel hoe hij als kind zijn beide ouders verloor. Zij hadden Joden geholpen en keerden niet terug uit Duitse concentratiekampen. Hij vraagt zich af wat de naoorlogse generaties hebben gemaakt van de idealen van zijn ouders om “de kunst van het samenleven totaal anders aan te pakken dan vóór de oorlog”. Volgens hem heeft men na de oorlog een afslag gemist door op de oude voet door te gaan. Dus géén nieuwe maatschappij gebaseerd op waarden als verdraagzaamheid, respect voor elkaar en waardering voor ieders uniek zijn. In plaats daarvan benoemt hij tal van onaangename eigenschappen van onze maatschappij zoals een kil materialisme, arrogantie, onverschilligheid en een strikte scheiding tussen persoon en functie; het ontkoppelen van geweten en werk. Een appèl op het geweten zal deze manco’s niet kunnen verhelpen. Daar zal een culturele revolutie voor nodig zijn, zo vreest hij. Fijn is anders en daarom is het wel logisch dat deze spiegel impopulair is om in te kijken. Ook voor de hoofdrolspelers in de onderwerpen die in de volgende paragrafen aan de orde komen.

Ongelijk speelveld

Hoe het profijt-betaalmodel werkt hebben we gezien aan de tafels waaraan het energie- en klimaatakkoord tot stand zijn gekomen. Die tafels werden slechts aan één kant bezet: door behartigers van eigenbelangen. Aan de andere kant zouden vertegenwoordigers van het betalende publiek en kritisch denkende wetenschappers/deskundigen moeten zitten. Maar die zijn zorgvuldig buiten de deur gehouden. Overigens zouden die op eigen kosten en in eigen tijd aan de tafels plaats hebben moeten nemen. Macht en geld gaan samen en samen hebben ze bepaald dat de allesbeheersende subsidiestromen er niet zijn om de burger een deskundige stem te bezorgen noch om kritische wetenschappers een kans te geven. Nee, ze gaan naar de partijen die aan de goede kant van de tafels zaten.

Ergo: er is sprake van een volstrekt ongelijk speelveld. Ik durf de stelling aan dat het huidige volksgeloof over klimaat en energie totaal anders zou zijn bij een eerlijke verdeling van de subsidiestromen.

Nu gelooft het gros van de mensen heilig dat er sprake is van een klimaat- en energiecrisis. Ingrijpende en onbetaalbaar dure maatregelen vliegen ons om de oren. De media staan pal achter dit geloof. Het wordt zelfs vanuit de kerk gesteund. Want in die kringen is de idee ontstaan om een klimaatwake in te stellen. Indien de media in de voorbije driekwart eeuw het door de kerk verkondigde geloof even vasthoudend hadden uitgedragen als zij nu doen met het klimaatgeloof, dan zou dat een probaat middel tegen de leegloop van de kerken zijn geweest.

Wet van Cruijff

‘Elk nadeel hebt zijn voordeel’ (oorspronkelijk toegeschreven aan Johan Cruijff maar later geclaimd door Willem van Hanegem). Deze wetmatigheid geldt altijd en overal; behalve in klimaatland alwaar wij over het klimaat worden onderwezen door het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Dit IPCC schrijft rapporten, die te dik zijn om te lezen. Dus moeten er uittreksels van worden gemaakt. Het laatste uittreksel is van augustus 2021. Politici, milieuorganisaties en media gaan er voetstoots van uit dat deze uittreksels louter waarheid bevatten.

De voor de hand liggende vraag is of het wel om de volle waarheid gaat. Dat is onwaarschijnlijk. Want die samenvatting verkondigt uitsluitend kommer en kwel over de toekomst van het klimaat. Vanwege de nadelen van klimaatverandering moeten wij zowel onze manier van leven als onze middelen van bestaan volledig omgooien. Wij moeten van het gas af, onze huizen ombouwen, auto’s kopen die geen caravans kunnen trekken, geen vlees en zuivel eten, productiebedrijven CO2-vrij maken etc. Dat gaat ons zoveel kosten dat het noemen van een bedrag zinloos is. Het gaat ons snapvermogen toch te boven.

Ja maar, zult u zeggen: voor elke €100-miljard, (dat is honderdduizendmiljoen euro) die wij moeten opbrengen, zal de aarde atmosfeer toch wel een gegarandeerd aantal graden minder opwarmen? U stelt de kernvraag waarom alles draait. Toch zal niet één klimaatleedaanzegger u daarover iets toezeggen of garanderen. Uw mega-offers resulteren in 0 zekerheid en 0 garantie.

Tegenover al die kommer en kwel moeten volgens de ”wet van Cruijff/Hanegem“ ook voordelen staan. Over die voordelen wordt met geen woord gerept. Dus weten wij niet of de klimaatverandering per saldo gunstig of ongunstig uitpakt. Dat te weten is toch wel dé basisvoorwaarde voor een verantwoord beleid. Het minste dat er moet gebeuren is het verhaal compleet maken door de positieve kanten van het klimaatproces een gelijke behandeling te geven als de negatieve.

Verwend volkje

Een eerlijke benadering van het klimaat zal veel nieuw onderzoek vergen. Ook naar de werkelijke invloed van CO2 op het klimaat.

Wat de uitkomst van expertise en contra-expertise zal zijn is ongewis. De methodologisch enig juiste aanname is dat per saldo de voor- en nadelen tegen elkaar opwegen. Hetgeen vergaande consequenties voor het huidige klimaatbeleid heeft.

Dat klimaatbeleid is immers tijds- en cultuurgebonden; hetgeen wil zeggen dat het beleid verandert ook als het klimaat dat niet doet.

Toen ik werd geboren telde ons land nog geen 8 miljoen inwoners. Veel daarvan werkten op het land of in fabrieken van 19e eeuwse makelij. Vaak op uren van de dag waarop wij in meerderheid slechts tegen hoge vergoeding bereid zijn ons bed uit te komen. Men leefde met veel mensen in kleine huizen, zonder enige luxe. Zelfs stromend water en een doortrek-WC ontbraken vaak. De gemiddelde levensverwachting was 20 jaar korter dan nu.

Men leefde dichter bij de natuur. Voor het weer, dat toen even grillig was als vandaag de dag, waren er geen tv-weerprofeten maar tikte men op de barometer en keek in de lucht.

In vergelijking met toen zijn wij een oud, verwend volkje dat eist te worden gepamperd. Onze voorouders namen het weer zoals het was. Wij niet, wij maken er een probleem van dat wij ”klimaatcrisis” noemen. Op het platteland van mijn jeugd zou men zeggen: klimaatcrisis? Waar zeur je over.

Niet het klimaat maar mens en natuur

De politici en de media moeten af van hun obsessie voor het klimaat. Ze moeten gaan lezen wat Fentener van Vlissingen heeft geschreven. Want de komende decennia zal niet het klimaat het grootste probleem van deze wereld zijn. Nee, het zijn het veelkoppige bevolkingsvraagstuk plus die andere problemen op de Johannesburg-agenda waarover wij ons echt zorgen moeten maken. En tenslotte: laten politici en media als moreel kompas vooral het artikel van W.F. Haak meenemen.

***