Nu ook de RES-besluiten aanpakken in elke gemeente‼️

Een gastbijdrage van Nico Broekema (Voorzitter Democratisch Energie Initiatief, DEI)

Wat is de RES?

De RES is een landelijk uitgedacht besluitvormingsconcept waarmee de landelijke overheid (vooral de ministeries van EZK en BZK) de van bovenaf gedirigeerde besluitvorming in de energietransitie van democratische legitimiteit proberen te voorzien. De RES heeft geen wettelijke basis. De gemeenteraad hoeft er juridisch op grond van de autonome positie van de gemeente niet aan mee te doen. Hoogleraar staatsrecht Elzinga en andere juristen schreven hier al 2 jaar geleden over.

Inmiddels hebben de meeste gemeenteraden zich laten verleiden tot besluitvorming in het kader van de RES. Een beduidende minderheid heeft de RES afgekeurd. Soms geheel (Veendam bijvoorbeeld), soms gedeeltelijk (door bijvoorbeeld windparkplannen on hold te zetten). Politieke machtsvorming lokaal kan ervoor zorgen dat de RES met de daarin vervatte windparken geen stand zal houden.

Het blijft zaak om vertrouwen te houden in de beginselen en werking van onze democratische rechtsstaat. Bovendien zijn er volgend jaar raadsverkiezingen. Dus alle kans om democratische besluitvorming over energiebeleid tot inzet hiervan te maken.

Het is zaak onze inspanningen en vertrouwen gericht te houden op een democratische uitkomst. Ook de motie van SP-kamerlid Renske Leyten over de gezondheidsschade van windturbines, die de Tweede Kamer aannam, is weer een stapje in de goede richting. Het duurt lang, maar de uitkomst is onafwendbaar ten gunste van recht en rechtvaardigheid.

Er wordt de komende tijd veel verwacht van de advocaten die bezig zijn in rechtszaken om de onafhankelijke rechters te overtuigen dat Nederland de EU richtlijnen en het Verdrag van Aarhus dient uit te voeren.

In het Noorden (en overig Nederland) is veel vraag wanneer advocaat Peter de Lange zijn op ontvankelijkheid gestrand kort geding vorig jaar (op 8/10/2020) namens Platform Storm en DEI over gaat doen. Jan Nieboer van Platform Storm en ik zullen daar binnenkort meer over mededelen.

Nu over de RES
Ten aanzien van de RES geldt hetzelfde als voor een afzonderlijk wind- of zonnepark-plan.

De RES is een programma in de zin van het Verdrag van Aarhus. Dat verdrag gaat over volwaardige burgerzeggenschap bij plannen. Dat verdrag heeft Nederland geratificeerd. Het verdrag van Aarhus is daarenboven ook verwerkt in een EU richtlijn. Nederland is er dus dubbel aan gebonden. Toch wordt het verdrag niet nagekomen door de Nederlandse overheid op alle niveaus. De tegenargumenten van de overheid kloppen niet.

Het feit dat dit programma (nog) geen wettelijke basis heeft en tot stand komt door (vooralsnog) informele, onverplichte samenwerking tussen decentrale overheden, maakt hiervoor geen verschil. Waar het om gaat is dat de betrokken overheden door ‘hun’ RES vast te stellen, zich ook committeren aan de uitvoering ervan. Voor de uitoefening van hun wettelijke bevoegdheden (vaststellen omgevingsvisie, omgevingsplan etc.) zal het RES dan leidend zijn. Daarom dwingt artikel 7 van het Verdrag van Aarhus tot participatie in een vroeg stadium, als alle opties nog openliggen en doeltreffende inspraak mogelijk is..


Dat Aarhus weer eens wordt genegeerd is typisch voor de Nederlandse bestuurscultuur. Illustratief is wat een woordvoerder van EZK daarover beweerde, “dat we nu nog in de fase van de plan- en visievorming zijn en dat participatie pas belangrijk is in de projectfase”. We weten allemaal dat participatie in die fase zinloos is. Dan zijn de kaarten al geschud. Juist in de eerdere fase van plan- en visievorming kan het publiek nog een doeltreffende inbreng hebben. Daarom is onverkorte nakoming van het Verdrag van Aarhus vereist. We roepen ieder lokaal op daar met ons voor op te treden.

Dat gemeenten de verplichte participatie van Aarhus niet gepleegd hebben met betrekking tot de RES en de SMB richtlijn van de EU niet nakomen mag en kan niet zonder juridische consequenties blijven.

Het DEI stelt voor de juridische acties tegen de RES te coördineren en info daarover te delen. Het vooral van belang dat ook raadsleden hierbij betrokken worden. We stellen voor dat we de zomerreces-periode benutten onze krachten te bundelen, met elkaar nader te overleggen.

Mail of bel ons over de eigen lokale ervaringen met de RES. Voeg je eigen actievoorstellen aan de onze toe, laten we de handen ineen slaan tegen besluitvorming die op grond van onze rechtsstaat anders dient te verlopen en daarmee zorgen dat onze democratie versterkt wordt!