IPCC geeft het Westen onterecht de schuld van alle klimaatellende

Het nieuwe rapport van het VN-klimaatpanel IPCC staat weer bol van de alarmerende conclusies, vooral over onze voedselconsumptie en het landgebruik. 11-8-2019

Niet onterecht, schrijft Philip van Tijn, maar het is storend en misleidend dat het Westen daarvan vooral de schuld krijgt: massale ontbossing en enorme bevolkingsgroei zijn geen westerse aangelegenheden.

Alarmfase hoeveel het nu is en of het 5, 3 of 2 minuten voor 12 is, daarvan wil ik even af wezen maar de Noodlotsklok voor het menselijk bestaan heeft deze week opnieuw luid geluid. En zeker is dat het speciaal rapport van het IPCC, het klimaatpanel van de Verenigde Naties, er behoorlijk heeft ingehakt. Als we zodoorgaan, is onze planeet reddeloos verloren. ‘Zo’ betekent ontbossing ten behoeve van meer landbouw en vooral veeteelt en ‘we’, dat zijn natuurlijk vooral de bewoners van de rijkere, geïndustrialiseerde landen, ten onrechte ook wel ‘de westerse wereld’ genoemd.

Philip van Tijn

Philip van Tijn is bestuurder, toezichthouder en adviseur. Hij schrijft wekelijks op zondag een blog over de actualiteit.

Ik bagatelliseer het rapport niet; het IPCC is een samenbundeling van veel knappe koppen met grote deskundigheid op dit gebied en hun minutieuze berekeningen zullen ongetwijfeld in de kern kloppen, ook al blijven prognoses prognoses. En ook ik ben geschrokken van het feit dat ruwweg eenderde van de geproduceerde voeding verloren gaat; in het Westen veelal weggegooid, in minder ontwikkelde landen als gevolg van een gebrekkige infrastructuur. Ook ik besef dat ontbossing en de huidige veeteelt op den duur onhoudbaar zijn voor een planeet die nu eenmaal niet rekbaar is. En natuurlijk moeten er in ons land bomen worden geplant (in Nederland zijn 20 bomen per inwoner, in Finland en Rusland 4.000! volgens Simon Rozendaal) en natuurlijk kan de veeteelt in ons kleine land niet eindeloos uitbreiden.

En ik ben ook best bereid mijn voedingsgewoonten verder aan te passen. Vegetariërs komen tegenwoordig in de beste families voor, óók in de mijne. En dat 1 kilo rundvlees een klimaatimpact heeft van 24,8 kilogram CO2-equivalent geeft te denken, ook al zie ik mij niet op SoFine boerenkoolburgers (3,28) storten. En graag zonder dwingelandij!

Lees deze column van Simon Rozendaal: We moeten bomen planten in plaats van windmolens

Veel factoren staan níet in het IPCC-rapport

Maar mij storen een paar dingen in het rapport – of dingen die er juist niet in staan. Impliciet is de westerse mens het meest schuldig, want meer welvaart betekent meer consumptie en ook luxere consumptie. Onjuist is dat niet, maar dat hoeft niet te leiden tot masochisme of de hedendaagse zelfbeschuldiging inzake alle onrecht en ongelijkheid in de wereld. Het gaat het niet om de consumptie per persoon, maar om de totalen – en er zijn niet zo veel westerse mensen. En ten slotte is juist in het Westen het besef begonnen (en gegroeid) dat we niet ongelimiteerd kunnen doorgaan.

Westen blijft uit angst voor beschuldigingen neo-kolonialisme vaak stil

Tegenover de rest van de wereld is het Westen in dit opzicht juist altijd terughoudend geweest. Een voorbeeld. Robert Mugabe is dertig jaar lang president van Zimbabwe geweest, ooit de voedselschuur van Afrika. In het grootste deel van die dertig jaar heeft hij zijn land tot de bedelstaf gebracht, de blanke boeren verjaagd (en erger), het land onder vriendjes verdeeld. Zimbabwe is goeddeels een onvruchtbaar land  geworden.

Heeft het Westen een poot uitgestoken om deze ontwikkeling tegen te houden? Zijn ontwikkelingsgelden bevroren? Neen, het Westen heeft natuurlijk wel zijn bezorgdheid geuit, meer niet. En dat terwijl het Westen op alle manieren had kunnen ingrijpen, want de afhankelijkheid van Zimbabwe van het Westen was destijds in elk geval groot.

Het is maar één voorbeeld uit vele waar we langs de kant blijven, uit doodsangst voor beschuldigingen van neo-kolonialisme en imperialisme. Dat geldt ook voor de massale ontbossingen in uiteenlopende landen als Brazilië en Indonesië – waarbij corruptie en vriendjespolitiek een grote rol spelen – terwijl handelsverdragen, om maar iets te noemen, een aardige stok achter de deur kunnen zijn.

Afrika in 2050 bijna evenveel inwoners als de wereld in 1950

En ook de gigantische bevolkingsgroei is geen westerse zaak, laat staan schuld. Van 1950-2019 verdrievoudigde de wereldbevolking van 2,5 tot 8 miljard mensen, de bevolking van Europa nam met ruim eenderde toe tot 750 miljoen. In 1950 telde Europa tweeënhalf keer zoveel inwoners als Afrika, in 2050 zal Afrika volgens prognose driemaal zoveel inwoners tellen als Europa (bijna 2 miljard, iets minder dus dan de hele wereldbevolking in 1950).

Ik noem Afrika niet toevallig, want Azië heeft weliswaar de grootste bevolking, maar de groei is veel lager, omdat in nogal wat landen daar wel een bevolkingspolitiek wordt gevoerd (in China zelfs jarenlang de eenkindpolitiek) en dat in Afrika vrijwel taboe is (de islam, het Vaticaan, de gedachte: hoe meer inwoners hoe meer macht dragen alle een stukje schuld).

Omdat rapport bevolkingsgroei achterwege laat, ontstaat verkeerd beeld

Meer over dit onderwerp: 4,5 miljard Afrikanen in 2100. Klopt dat?

In het IPCC-rapport niets over dit alles. Dat was ook niet de bedoeling; het rapport richt zich op de wisselwerking tussen landgebruik en klimaat. Maar toch ontstaat daardoor een vreemd, zo niet verkeerd, beeld. En heel raar dat ik in geen van de vele analyses en commentaren op het rapport iets in deze richting tegen kwam.

En dat terwijl toch al heel wat deskundigen in de loop der jaren hebben gezegd dat het klimaat met weinig maatregelen zo geholpen zou zijn als met vliegtuigen die hun ladingen condooms over Afrika uitstorten. Op de dag dat dit gebeurt, zal ik niet alleen een boerenkoolburger nuttigen, maar ook een Aldi vegetarisch kipreepje (3,27 kilogram CO2-equivalent).

Elsevier