Boeren mogen ‘ziekmakend’ landbouwgif blijven gebruiken, maar dit betere alternatief komt snel op

 Het maakt de natuur kapot, zou kankerverwekkend zijn en mogelijk leiden tot de ziekte van Parkinson.

Paolo Laconi 20-11-23,

Toch mogen boeren hun akkers de komende tien jaar blijven bespuiten met de omstreden onkruidverdelger glyfosaat. Een groeiend aantal agrariërs kiest voor een onschadelijk alternatief – en is enthousiast.

Hij kan het zich eigenlijk niet meer voorstellen, maar ook akkerbouwer en varkensboer Jan Overesch uit Raalte spoot in de jaren 80 het giftige glyfosaat op zijn akkers. Toen hij dertig jaar geleden biologisch ging boeren, schakelde hij over op een mechanische werkwijze. Er komt geen druppel gif meer aan te pas.

Hoe gaat dat in zijn werk? Voor de trekker bevestigt Overesch een klepelmaaier, achter de trekker een schijveneg. De klepelmaaier snippert het gras fijn en de schijveneg vermengt het gras met de bovenlaag van de aarde. De wortels van het gras (of het andere winterse vanggewas dat op het land staat) worden doorgesneden en het gewas gaat dood. Hetzelfde effect als glyfosaat, dus.

In deze video is te zien hoe Jan Overesch dat doet:

00:20

Zo gebruikt Overesch een alternatief voor glyfosaat

Daarna ploegt Overesch zijn akker. Wat overblijft is een ‘prachtig zaaibed’ voor het hoofdgewas, dat in de zomermaanden groeit. ,,Deze methode werkt perfect”, zegt de biologische boer, die naast het telen van aardappelen, asperges, granen en artisjokken ook varkens en koeien houdt. ,,Het is een fluitje van een cent. Het hoofdgewas groeit goed en we hebben geen last van onkruid. Ik snap werkelijk niet waarom een hardnekkige groep boeren blijft zweren bij glyfosaat.”

Volgens Overesch speelt mee dat producenten het middel fanatiek blijven promoten. ,,Jonge generaties boeren weten niet beter dan dat je glyfosaat gebruikt. Op de landbouwopleiding leren ze onder meer hoe je gif moet spuiten. Dat is een foute benadering.”

Proef in de Achterhoek

Twee jaar geleden deed een collectief van boeren en loonwerkers in de gemeente Lochem een proef met mechanische onkruidbestrijding. In plaats van glyfosaat werden – net als bij Jan Overesch – machines gebruikt om het in de winter gegroeide vanggewas te vernietigen. Een vanggewas zorgt er in de winter voor dat de overgebleven stikstof niet uitspoelt naar het grondwater, maar wordt opgeslagen in de groeiende planten. Vaak zijn dit grassen of granen.

Na de bewerking van het land werd maïs ingezaaid. Vervolgens is minutieus bijgehouden hoe de maïs groeide en hoeveel onkruid of vanggewas er omhoog schoot. Agrodeskundige Henry Mentink onderzocht namens innovatiecentrum De Marke de resultaten van de proef, die op een testakker in Laren werd gedaan. ,,Wij waren erg blij met de resultaten. De maïs groeide goed en er was amper sprake van teruggekomen vanggewas op het testperceel.”

De conclusie van Mentink en zijn medeonderzoekers? Het gebruik van het omstreden glyfosaat was hier niet nodig en het vernietigen van het vanggewas kan prima op mechanische wijze. Mentink: ,,Met een frees of schijveneg boekten we goede resultaten. Deze apparaten snijden de wortels kapot waardoor het vanggewas sterft. Wel is het raadzaam om bij raaigras het land nog eens te ploegen voor je het inzaait. Anders heb je kans dat er toch gras groeit tussen het hoofdgewas. Dat wil je niet.”

Meer boeren schakelen om, maar het gaat langzaam

Hoewel het mechanisch verwijderen van winterse vanggewassen volgens Mentink prima werkt, doen nog lang niet alle boeren het op deze manier. Zij grijpen alsnog naar glyfosaat. Waarom? ,,Omdat dit middel redelijk goedkoop is en je er snel resultaat mee boekt. Bovendien kun je bij glyfosaat in één keer 30 meter land bewerken, terwijl je op de mechanische manier tien keer vaker met de trekker heen en weer moet. Dat is arbeidsintensiever en het risico op schade aan de grondstructuur is groter.”

Toch ziet Mentink dat er een kentering gaande is. Steeds meer boeren laten glyfosaat staan en kiezen voor de mechanische methode. ,,Boeren zien dat er een prima alternatief is. Bovendien groeit het besef dat we als agrarische sector op verantwoorde wijze met chemische bestrijdingsmiddelen moeten omgaan.”

En bioboer Jan Overesch uit Raalte? ,,Ik doe het nu al dertig jaar op deze manier. En geen klein lapje grond hè, maar 150 hectare, elk jaar weer. Dat ik het na al die jaren nog steeds op de mechanische manier doe, zónder glyfosaat, geeft wel aan dat het uitstekend werkt.”

Waarom is glyfosaat zo omstreden?
Glyfosaat is een van de meest gebruikte onkruidverdelgers in de landbouw. Er is al jaren veel discussie over de vermeende gevaren van glyfosaat. Er bestaan grote zorgen dat het chemische middel kankerverwekkend is en leidt tot een grotere kans op de ziekte van Parkinson. Ook is glyfosaat slecht voor de biodiversiteit. Amerikaanse en Europese autoriteiten stellen dat het middel niet kankerverwekkend is, maar onder meer de Wereldgezondheidsorganisatie trekt dat in twijfel.

De afgelopen weken spraken Europese lidstaten over een verbod op het gebruik van glyfosaat in de EU. De lidstaten konden het echter niet eens worden. Hoewel de Tweede Kamer voor een verbod is, stemde demissionair landbouwminister Piet Adema blanco namens Nederland. Donderdag besloot de Europese Commissie dat het omstreden middel ook de komende tien jaar gebruikt mag worden.

TUBANTIA