Big Brother is bigger dan ooit
3 augustus 2023 - Ines van Bokhoven
Foto: 
Foto:
Slimme apparaten maken ons leven steeds makkelijker, met camera’s en
bijvoorbeeld robotstofzuigers op afstand te bedienen. Steeds meer apparaten
hangen aan het internet. Het betekent tegelijkertijd dat Big Brother, wie of wat
je daaronder ook verstaat, data opslaat over ons privéleven. Voelen we ons
daar wel prettig bij? En wie garandeert dat deze data niet voor andere
doeleinden worden gebruikt? Een column van Ines van Bokhoven.
Is het u wel eens opgevallen dat steeds meer apparaten zijn verbonden met een digitaal netwerk, zoals het internet? Zowel op ons
werk als in ons huishouden? Van onze thermostaten tot onze televisies
tot zelfs onze robotstofzuigers: alles is smart, slim, alles loopt via wifi
of een ander netwerk, alles heeft op de een of andere manier een
verbinding met het internet. Onze telefoons, onze navigatiesystemen
in onze auto’s, de beveiligingssystemen die ons omringen: alles is
met elkaar verbonden via een digitaal netwerk dat opslaat, onthoudt
en leert.
Smart
Smart is een woord van onze tijd: alles wat smart is, is doorgaans digitaal en verbonden met een netwerk dat vooral zaken handiger maakt. Zo kan iemand met een robotstofzuiger vanaf het werk of waar dan ook, via de smartphone, het ding opdracht geven te gaan zuigen. Sterker nog: je kunt het apparaat exact vertellen welke vierkante meters wel en welke niet gezogen dienen te worden vandaag. Het ding heeft een camera waarmee het zelf allerlei obstakels kan zien en op tijd uit de weg kan gaan. Heel handig, dus. U wilt weten wie er bij u aanbelt terwijl u op uw werk zit? Geen probleem. Met de juiste voordeurbel, eentje die smart is, kunt u het zien en zelfs tegen de persoon praten en vertellen dat-ie het pakketje wel even achter het hek mag zetten.
Alles lijkt smart te moeten worden dezer dagen; alles moet samenwerken met andere apparaten, moet vanaf een netwerk toegankelijk zijn, moet om de een of andere reden een camera hebben vanwege sensoren die dus onmisbaar zijn voor de handigheid van zo’n apparaat. Camera’s overal dus. Op uw tv, op uw stofzuiger, in uw auto, op uw telefoon, bij uw voordeurbel – en overal in de openbare ruimte.
Slimme steden
Waar de ’15 minuten-steden’ op dit moment mensen in redelijke paniek brengen vanwege het controle-gehalte van die steden, en de mate waarin ze onze vrijheden ernstig beperken, lijken mensen zich amper bewust van het feit dat smart cities op dit moment sluipenderwijs overal worden ingevoerd. En waar ’15 minuten-steden’ een idee zijn van de C40-groep en omarmd worden door het gevaarlijke ‘praatclubje’ WEF, is de ‘slimme stad’ een concept dat door WEF-partner IBM is bedacht.
Amsterdam was een van de eerste ‘slimme steden’, en Londen staat bekend als de ‘slimste stad’ ter wereld. Maar wat is nou een ‘slimme stad’? Dit zegt de Nederlandse Wikipedia erover:
“Een slimme stad (smart city) is een stad waarbij informatietechnologie en het internet der dingen gebruikt worden om de stad te beheren en te besturen. Hierbij gaat het zowel om de administratie als om de voorzieningen zoals bibliotheken, ziekenhuizen, het transportsysteem en de nutsvoorzieningen. Doel van een slimme stad is de levenskwaliteit te verhogen door de stad efficiënter te organiseren en de afstand tussen de inwoners en het bestuur te verkleinen. Alle onderdelen van de stad zijn verbonden via een netwerk van sensoren, internet en hoogstaande technologische apparaten met als motor het internet der dingen. Dit maakt niet alleen een beter bestuur mogelijk, maar laat het bestuur ook toe om de inwoners in de gaten te houden, wat meteen de keerzijde is van de smart city.”
Geschenk uit de hemel
Het verhogen van levenskwaliteit en het verkleinen van de afstand tussen burger en bestuur – het klinkt bijna te mooi om waar te zijn. En zoals dat gaat met dingen die te mooi lijken om waar te zijn: meestal zijn ze dat ook.
Kort gezegd: voor overheden is het idee een geschenk uit de hemel, voor de burger is het ‘t einde van elke vorm van privacy. Alles kan nu worden geregistreerd – letterlijk álles. Elke beweging die u maakt kan worden vastgelegd, en niet alleen buitenshuis: zoals ik al schreef staat ons hele huis inmiddels allang vol met camera’s en microfoons die zijn aangesloten op een netwerk dat elke hacker met een beetje ervaring in een middag te grazen kan nemen. Het netwerk zit overal.
De smoezen waarmee het wordt verkocht spreken uiteraard weer van ‘gemak’ en ‘veiligheid’, en natuurlijk helpt het stukken bij een politieonderzoek naar een brute overvaller in een stille steeg, als een camera het geheel heeft vastgelegd. Natuurlijk doet het dat. Maar die camera staat die steeg wel 24-7 te registeren, en zo’n overval gebeurt op die plek misschien één keertje in de zoveel jaar. Oftewel: het overgrote deel van de tijd registreert die camera vooral gewoon dagelijks leven, net zoals bijna alle camera’s in de openbare ruimte. En wat er met die beelden gebeurt, van al dat dagelijkse leven van al die burgers overal, daar mogen u en ik naar raden.
Bedrijf kijkt mee
En dan heb ik het enkel nog maar over de camera’s. Want het strekt veel verder dan dat. Laat ik onze centrale verwarming eens als voorbeeld nemen. Veel mensen hebben inmiddels een ‘slimme thermostaat’ aan hun CV gekoppeld, eentje waar een app bij zit, en via die app kun je dan je verwarming programmeren en bedienen. Handig! Ik heb er ook eentje: twee jaar geleden werd het ding geïnstalleerd door het bedrijf waar ik mijn ketel van huur. Toen ik een jaar later een mailtje van dat bedrijf kreeg, om me er aan te herinneren dat er een update voor die app klaarstond en dat ik die nog niet had gedownload, drong het tot me door: dat bedrijf kijkt mee. Via die app. Via het netwerk waar die app op aangesloten zit.
En dat betekent dus dat het een peulenschilletje is om via diezelfde route mijn verwarming te bedienen. Lager te zetten, bijvoorbeeld, als men vindt dat ik teveel stook. Ik heb de app er tussenuit gehaald: dan maar geen programmering – ik zet de verwarming wel aan als ik beneden kom. Hetzelfde geldt voor stadsverwarming, iets wat veel mensen in onze steden in hun huizen hebben. De plannen om dat ook smart te maken zijn er allang. Uw gemeentebestuur heeft binnenkort volledige controle over hoe warm uw huis wordt, en anders uw energieleverancier wel.
Efficiënte data
Het gaat, zoals men nu claimt, om het grootscheeps opslaan van data, allerlei data, die dan later gebruikt kunnen worden om de wereld ‘efficiënter’ te maken. ‘Beter’ te maken. De bankencrisis van 2008 was er een grote aanjager van, zoals Sam Palmisano, destijds de CEO van IBM, het in een toespraak in datzelfde jaar uitlegt. En dan gebruikt hij woorden als global integration en data mining over de slimme systemen die hij voor zich ziet in de toekomstige wereld. En uiteraard wordt het klimaat erbij gesleept. En nee, niet alles wat hij zegt in die toespraak is slecht nieuws. Natuurlijk willen we allemaal schoon drinkwater, ook in de minder welvarende landen. We willen allemaal een zorgsysteem dat beter en vlotter werkt, en dat files sneller worden opgelost en als het even kan volledig worden uitgebannen.
Keerzijden
Het probleem zit ‘m in de keerzijden die Wikipedia ook al aanwijst: overheden hebben met deze slimme systemen, die ook nog eens wereldwijd geïntegreerd zijn, ongekende mogelijkheden tot het controleren van hun burgers en het verzamelen van allerlei data die eigenlijk onder allerlei privacywetten vallen. Wie controleert onze overheden? Wie controleert onze geheime diensten? In een land waarin we zelfs instanties als Jeugdzorg niet eens goed weten te controleren en het misbruik er tegen het plafond aan klotst, moeten we er maar op vertrouwen dat onze overheid integer met al die data om zal gaan? Echt?
Smarter planet
En ondertussen is het evident dat IBM sinds 2008 alle ruimte heeft gekregen om hun droom van een smarter planet werkelijkheid te doen worden: de hele wereld is inmiddels een gesloten netwerk geworden waar geen ontsnappen meer aan is. Geen uithoek is nog vrij – als het geen camera op elke straathoek is, dan is het wel het uitgebreide satellietnetwerk dat letterlijk de hele planeet in de gaten houdt. Big Brother heeft meer macht dan Orwell zich destijds, in de dagen voor die technologie, kon voorstellen. En ik ben geen fan van Godwins, maar deze kop ik toch maar even in: het is niet voor het eerst in onze geschiedenis dat IBM met een systeem komt waarmee de greep op en registratie van bevolkingsgroepen makkelijker gemaakt wordt – weet u nog?
Enfin. Een beetje minder ‘handig’ betekent in onze tijd een stuk meer privacy. Kiest u maar.
0 reacties :
Een reactie posten