COP27-Klimaatcircus heeft gevaarlijk open einde opgeleverd

Op naar een blanco cheque voor arme landen

21 november 2022 - Ferdinand Meeus

De VN-klimaatconferentie COP27 is weer afgelopen. In Sharm-El-Sheikh is van alles besproken, maar nauwelijks iets besloten. Het belangrijkste onderwerp was geld: wie gaat hoeveel betalen aan wie voor de historische en huidige klimaatschuld van rijke tegenover arme landen? Daarvoor wordt zelfs een apart Loss and Damage-klimaatfonds voorgesteld, een gouden blanco check voor arme landen. Een gevaarlijke ontwikkeling, stelt Ferdinand Meeus.

Van 6 tot 20 november was het weer tijd voor het jaarlijkse twee weken durende klimaatalarmfeest COP27 dat wordt georganiseerd door de Verenigde Naties, deze keer in de luxe badplaats Sharm-el-Sheikh in Egypte. Overigens een alleszins betere vergaderlocatie dan Glasgow in 2021. Er waren ongeveer 33.500 deelnemers naar dit festival gevlogen, waarvan ongeveer 12.000 enthousiastelingen van NGO’s. Zoals elk jaar was elk Afrikaans land met ruim voldoende (100+) experts aanwezig. Ook het Vaticaan was present met zes man en twee vrouwen. Als bidden voor het klimaat niet helpt, het kan ook geen kwaad, denk ik dan maar.

 

Wat is er beslist in Sharm-el-Sheikh?

Ik zal maar direct ter zake komen: het ging daar in die twee weken enkel en alleen over wie enorm veel geld gaat betalen aan wie. Het principe is eenvoudig. Volgens de VN zijn de rijke landen schuldig aan de klimaatopwarming door hun historische en huidige CO2-uitstoot. Dus de rijke landen moeten de arme landen ‘voldoende’ geld geven om de klimaatcrisis te kunnen doorstaan en te overleven. Tijdens vorige COP-vergaderingen hadden de rijke landen al beloofd om elk jaar vanaf 2020 in de aanzienlijke som van $100 miljard te voorzien. In werkelijkheid is dat maar gedeeltelijk gebeurd. Over dit heikele punt zegt de slotverklaring van COP27 dat de rijke landen hun best gaan doen om hun belofte na te komen. Men werd het alleen niet eens over ongemakkelijke details als wie/aan wie/hoeveel/wanneer gaat betalen.

 

De 1,5°C doelstelling

Alle IPCC-klimaatwetenschappers zijn het erover eens dat het huidige klimaatbeleid tegen 2100 een opwarming zal geven ver boven de 1,5°C doelstelling, vastgelegd in het klimaatakkoord van Parijs. Volgens hen wijzen realistische scenario’s op een opwarming van 2-2,5°C tegen 2100. Sommige landen hadden er dan ook op aangedrongen om deze doelstelling aan te passen aan de nieuwste wetenschappelijke inzichten. Met EU-klimaatpaus Timmermans als felste tegenstander werd dit voorstel echter weggestemd, zodat de slotverklaring van COP27 vasthoudt aan het politieke dogma van Parijs met de 1,5°C doelstelling. Iedereen weet natuurlijk dat dit niet haalbaar is, dus dit statement is alleen voor de show.

 

Steenkool en andere fossiele brandstoffen

COP26 in Glasgow had in de eindtekst staan dat het gebruik van steenkool wereldwijd zou worden afgebouwd. In Egypte waren er spelers die deze doelstelling graag hadden uitgebreid tot ‘alle fossiele brandstoffen’. Dit is niet gebeurd. Er is zelfs een nuance aangebracht door de invoering van de term ‘lage emissie-energiebronnen’ als extra alternatief voor ‘hernieuwbare energie’ (= zon en wind). Dit opent de deur voor het gebruik van gas dat ten algemene een lagere CO2-uitstoot heeft dan steenkool. Het is trouwens typerend dat Egypte tijdens de klimaattop nieuwe gasdeals heeft afgesloten. Wat neerkomt op een opgestoken middelvinger van het gastland tegen de groene klimaatextremisten, die alleen ‘hernieuwbare energie’ zien als oplossing voor de niet-bestaande klimaatcrisis.

 

Wie gaat hoeveel betalen aan wie?

Toen in 1992 tijdens de COP-vergadering een verdeling plaatsvond in rijke en arme landen, werden China en India in de categorie ingedeeld van ‘landen in ontwikkeling’ (een mooier woord voor arme landen). Deze landen ontvangen in principe klimaatgeld ontvangen van de ‘rijke’ reeds ontwikkelde landen als de VS en Europa. Tijdens COP27 eiste vooral de VS dat de top-CO2-uitstoters China en India van categorie moesten veranderen en gingen meebetalen aan de ‘arme’ landen. Dit punt is niet opgelost en wordt verder besproken.

 

Nieuw klimaatfonds voor loss and damage

De ‘arme’ landen hebben waarschijnlijk tijdens een brainstormsessie met een paar slimme advocaten en consultants een nieuwe bron van klimaatinkomsten gevonden op basis van de begrippen klimaatrechtvaardigheid en daaraan verbonden herstelbetalingen voor geleden schade. Als je deze twee juridische termen koppelt aan geleden schade door klimaatverandering, dan heb je natuurlijk een eeuwigdurende bron van inkomsten voor alle toekomstige kosten die zijn gerelateerd aan overstromingen, droogtes, mislukte oogsten enzovoort. Een gouden blanco check. Uiteraard te beginnen met een onmiddellijke schadevergoeding door de rijke landen voor de reeds geleden historische schade. Een geweldig idee.

 

No Way

Gelukkig heeft de VS – die veel ervaring heeft met schadevergoedingen en advocaten – als eerste gezegd: “No Way”. Helaas, EU-klimaatpaus Frans Timmermans heeft dit concept van ‘herstelbetalingen’ toch in de eindtekst gekregen. Waarschijnlijk als compensatie voor zijn eis van het behouden van de 1,5°C opwarmingsdoelstelling. Gelukkig is de COP-27 eindtekst vaag genoeg en spreekt van:  “Welcomes the consideration, for the first time, of matters relating funding arrangements responding to loss and damage associated with the adverse effect of climate change…”

Maar hoe dat nou concreet gaat worden ingevuld is niet duidelijk. Er staat niet in wie hoeveel aan wie moet gaan betalen en of China en India mee gaan betalen of ontvangen. Dat worden nog hete discussies. Er staat ook niet bij wat ‘schade door klimaatverandering’ is en hoe die kan worden bewezen als dat voor een rechtbank zou komen.

 

Kosten van VN-klimaatbeleid

Het hoofdstuk over financiering van het huidige klimaatbeleid staat vol met astronomische bedragen. De kosten voor het Europese klimaatbeleid om zero CO2-emissie te bereiken tegen 2050 worden geraamd op $4 triljoen. Dat zijn de kosten voor het implementeren van vooral hernieuwbare energie. Voor de landen in ontwikkeling worden de kosten geschat op $5,8 triljoen, te investeren tegen 2030.
De tekst vermeldt dan ook dat voor de realisatie van zulke astronomische bedragen voor een energietransitie het huidige financiële systeem moet worden aangepast/hervormd. Regeringen alleen kunnen dit niet, dus moet de industrie een belangrijke rol spelen.

Dat brengt ons op een ander ‘grijs’ onderwerp: er is namelijk nogal wat onduidelijkheid over welke bedragen men allemaal mag meetellen, zoals leningen, giften, investeringen. Mag men de financiering van een waterdam in Angola bijvoorbeeld ook tellen als klimaatgeld?

 

Slotopmerking

Dit zevenentwintigste klimaatalarmfeest heeft nieuwe, gevaarlijke concepten geïntroduceerd, namelijk ‘historische klimaatschuld’ en ‘herstelbetalingen’. Ik hoop dat onze politici dit ten volle beseffen en niet meegaan op deze weg. Het betekent een goudmijn voor slimme advocaten om voor een rechtbank herstelbetalingen af te dwingen van rijke landen zoals Nederland. Gelukkig is dit hele plan dankzij de USA nog vaag genoeg gebleven en zonder concrete acties. Maar dit zal vast en zeker volgend jaar op de agenda staan bij COP28.