Kabinet Rutte 4 is totaal vastgelopen

Utopisch D66-beleid strandt op de realiteit

26 augustus 2022 - Jan Gajentaan

Na alle maatschappelijke consternatie en de debatten deze week in het parlement over de asielcrisis, de koopkrachtcrisis, de wooncrisis en de stikstofcrisis is duidelijk geworden, dat het kabinet Rutte 4 volledig is vastgelopen. Het vooral door Sigrid Kaag –  de grote afwezige tijdens het debat – en haar adviseurs uitgestippelde beleid, met een hoog utopisch gehalte, is gestrand op de harde werkelijkheid. Wat nu? Jan Gajentaan schetst twee mogelijke scenario’s.

CDA ligt dwars

Zoals ik 9 juli jl. op OpinieZ al had voorspeld, is het CDA de eerste partij die aan zijn stutten begint te trekken. Het CDA beschikt immers over een van oudsher grote achterban in de agrarische sector, die keihard getroffen wordt door de radicale stikstofplannen van Rutte 4. Wat betreft de nu ineens wél kritische Wopke Hoekstra kunnen we zeggen: beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald. Maar het is toch wel een verontrustend gebrek aan politieke antenne, dat de CDA-leider deze catastrofe tijdens de formatie niet heeft zien aankomen.

 

Achterban VVD roert zich

Ook de achterban van de VVD begint zich steeds meer te roeren. Terwijl de VVD-top, waaronder Rutte zelf en fractieleider Sophie Hermans, nog vasthoudt aan hun D66-koers, is het rumoer onder de achterban steeds duidelijker hoorbaar. Waar het congres van de liberalen zich laatst al uitsprak tegen de stikstofplannen, een uitspraak die door Rutte en Van der Wal aan de bekende laars werd gelapt, begint het ook te rommelen in de liberale partij over het open deur-asielbeleid en de volgzaamheid richting het lage rentebeleid van de ECB, dat de inflatie aanwakkert en onze koopkracht uitholt.

 

Jut en Jul

VVD-veteraan Johan Remkes, de man die eerder de stikstof-agenda opstelde én formateur was van het kabinet Rutte 4, wordt nu gezien als de laatste die het kabinet nog kan redden. Maar Remkes is als ‘gespreksleider’ alleen maar bezig met de stikstofcrisis; ook de asielcrisis, de wooncrisis en de koopkrachtcrisis vragen om dringend ingrijpen met vaste hand.

De visieloze Rutte blijkt eens te meer een manager en niet een leider; de geparachuteerde VN-diplomaat Sigrid Kaag heeft geen kennis van zaken en heeft overduidelijk de verkeerde adviseurs gekozen: Jetten, Sjoerdsma en Paternotte. Zo regeren Rutte en Kaag als het duo Jut en Jul.

Het is dus een kwestie van tijd of het kabinet Rutte 4 loopt op de klippen. Het einde zal komen als het CDA niet kan instemmen met de door Remkes gedane voorstellen, of als de VVD-achterban dusdanig in opstand komt, dat zelfs Rutte moet buigen. Rutte zal dan waarschijnlijk op de hem bekende slinkse wijze stikstofminister Christianne van der Wal laten vallen en een meer realistische koers gaan varen. De hamvraag is: gaat D66 daarin mee, of laten zij dan het kabinet vallen?

 

Scenario 1: koerswijziging VVD en D66

Het is moeilijk om in het hoofd van Sigrid Kaag te kijken. Is haar uitvallen vlak voor de cruciale debatten begin deze week een teken, dat zij de druk niet meer aankan? Is zij in gedachten al bezig met een exit uit de Nederlandse politiek, terug naar haar diplomatenbestaan? De tijd zal het leren.

 

Realistische koers

Als Sigrid Kaag en Mark Rutte hun kabinet voor de komende twee jaar willen voortzetten, zullen ze tot een realistischer koers moeten komen. Dat betekent dat de stikstofplannen afgezwakt worden of anders ingevuld (minder hard voor de boeren), dat een fors deel van het megalomane klimaatbudget wordt ingezet voor koopkrachtreparatie en dat er een ander immigratiebeleid en met name asielbeleid komt. Om te beginnen met een asielstop. Nederland is domweg niet in staat de huidige toestroom (zowel asielimmigranten als andere immigranten) te verwerken.

Misschien is bij D66 nog een oude garde aanwezig, die iets realistischer in het leven staat dan de jonge honden Jetten, Sjoerdsma en Paternotte. Ik denk dan onder anderen aan Wouter Koolmees of de vermaledijde Alexander Pechtold. Als Kaag haar politieke leven wil verlengen, zal zij afscheid moeten nemen van ‘de magere spindoctors’ en in nauw overleg met die oude garde het beleid bijstellen in een meer realistische richting. Of Sigrid Kaag dit nog kan en wil, zullen de komende weken moeten uitwijzen. De coalitie zal bij een realistischer beleid eerder zaken moeten doen met JA21 en PVV in de senaat, dan met de dogmatisch-linkse PvdA en GroenLinks.

Kaag zit daarbij met een strategisch dilemma. Buigt ze naar rechts, dan raakt ze een deel van haar progressieve aanhang kwijt, plus de linkse stemmers die haar de vorige keer de voorkeur hebben gegeven boven hun eigen partij. Buigt ze niet, dan laat Hoekstra het kabinet vallen.

Scenario 2: GroenLinks en PvdA vervangen CDA

Het tweede scenario waarmee het kabinet Rutte 4 zijn leven nog kan verlengen, is het CDA inruilen voor GroenLinks en PvdA. De gedroomde coalitie van Sigrid Kaag. De radicale klimaatplannen kunnen dan onverkort uitgevoerd worden, het open deur asiel- en immigratiebeleid zal voortgezet worden – met meer geld voor opvang, als het aan Jesse Klaver ligt – en de door de ECB geregisseerde transfer- en inflatie-unie zal op een warm onthaal mogen rekenen van deze partijen.

 

Volksopstand

Maar hoe realistisch is dit scenario? Niet alleen zal het ertoe leiden dat Nederland, zoals we het kennen, binnen een paar jaar volledig gesloopt wordt. Ook voorzie ik dan een totale leegloop van de VVD richting JA21, BVNL, BBB, PVV, enzovoort. Er zal waarschijnlijk een volksopstand komen, die zijn weerga niet kent. Boeren zullen massaal onteigend worden, mensen gedwongen hun woningen te delen met asielzoekers. Het is gewoon geen haalbaar pad.

Zelfs de plucheplakkende Mark Rutte en de nog steeds aan hem loyale VVD-top zullen zich dat realiseren. Mijn conclusie is daarom: of Sigrid Kaag buigt richting VVD en CDA en laat haar ‘magere spindoctors’ een toontje lager zingen, of het kabinet Rutte 4 valt nog voor het kerstreces. Die val zal waarschijnlijk komen doordat het CDA zijn handen van deze coalitie aftrekt, of door een enorme opstand in de VVD-achterban, of door een combinatie van beide.

Mocht het kabinet vallen, dan komen er nieuwe verkiezingen, die waarschijnlijk een ingrijpende verandering van het politieke speelveld tot gevolg zullen hebben.