Tijdperk van het politiek alarmisme

Angstzaaierij als communicatiemethode

14 februari 2021 - Robert Raupach

“Sla alarm! We zijn in crisis! Urgentie: hoog! Direct stoppen! Meteen doorpakken!”. Het lijkt steeds meer een gangbare communicatiemethode van politiek en zelf verkoren elite om te proberen ons te overtuigen van hun waarheid. Wie kritische vragen stelt of het waagt om uit de pas te lopen wordt buitenspel gezet. Het aangrijpen van alarmisme is slechts een poging om een dun of op halve waarheden gestoeld verhaal te verhullen, zo stelt Robert Raupach. 

Het lijkt wel alsof het heden ten dage altijd crisis is. Niet alleen zitten we al bijna een jaar in coronacrisis, als we ooit daardoor heen zijn staan de vluchtelingencrisis, klimaatcrisis en stikstofcrisis ons alweer in de nek te hijgen. Een dag geen crisis is een dag niet geleefd, zou men haast denken. Natuurlijk zijn de voornoemde thema’s zaken die we als maatschappij moeten bespreken en doorleven. Het probleem echter is dat het bespreken een eenrichtingsverkeer is geworden en het doorleven geen keuzes kent, maar opgedrongen wordt.

 

Emotionele chantage

Er zijn grote overeenkomsten tussen de corona- en klimaathysterie. Er worden apocalyptische voorspellingen gedaan die ieder mens aanspreken op hun individuele bestaan. Doe je niet mee dan breng je jezelf en je naasten in groot gevaar. Tenminste, dat is de teneur en de emotionele chantage, die je eigenlijk geen keus laat om niet mee te zwemmen in die flow. In alle haast en een vermeende existentiële bedreiging worden onomkeerbare beslissingen voor de toekomst genomen. Hoe duisterder het scenario wordt geschetst, hoe banger men wordt en hoe kleiner de weerstand van de burger is. We moeten veel kritischer zijn over welke erfenis wij de volgende generaties willen nalaten.

 

Ingebeelde dreiging

Al beschikt niemand over een glazen bol, men mag van hoogopgeleide en ervaren experts op z’n minst een educated guess verwachten. Het verschil tussen 170.000 coronabesmettingen en een realiteit van minder dan 5.000 op het voorspelde moment is geen afrondingsverschil. Florida staat nog steeds niet onder water, en ook de ijsbeer is (gelukkig) nog lang niet uitgestorven. Integendeel, het zijn er meer dan toen Al Gore werd geboren. We worden gewaarschuwd dat de Nederlandse natuur ten onder gaat aan stikstof, maar we hebben sinds de jaren ’90 de stikstofverbindingen gehalveerd.

De lijst aan onjuiste voorspellingen is schier onuitputtelijk. Iedereen zit er weleens naast in de toto, maar als beleidsbepalers keer op keer faliekante missers maken wordt het een patroon. Een misleidend, bijna misdadig patroon. Je zou haast denken dat de politiek er nog steeds niet van doordrongen is welke impact het internet heeft – waar iedereen data en andere inzichten kan ontdekken – op de samenleving en haar kritisch vermogen.

 

Alarmisme

Alarmisme is te definiëren als: “het veroorzaken van onrust door alarm te slaan”. Maar het venijn zit hem dikwijls in de staart. De definitie wordt namelijk afgesloten met: “vaak met een politiek doel”. Bewust onrust veroorzaken als er een dreiging voor de deur staat? Terwijl juist de rust bewaard moet worden en ratio boven emotie moet prevaleren. En hoe zit het met dat politieke doel? Juist in tijden van crisis moet men eigen voorkeuren aan de kant schuiven, de partijbril afzetten en in het grotere belang handelen.

De vraag is waarom onze leiders naar dit middel grijpen. Luiden zij de alarmistische noodklok omdat hun verhaal gemakkelijk te doorprikken is door kritische vragen en het aandragen van feiten en onderzoeken? Willen zij willens en weten de stap van debat en reflectie overslaan? Met een totalitaire insteek worden ons ‘waarheden’ voorgeschoteld die we als zoete koek moeten slikken. Creëer een bepaalde urgentie waarin snel handelen vereist is. Zo voorkom je een open dialoog of alternatieve onderzoeken; want geen tijd.

 

Inperken burgerrechten

Of sterker nog, zoals de coronacrisis aantoont, schuwt men ook niet voor het inperken van burgerrechten onder het mom van volksgezondheid. Ik ben gewoonlijk geen complotdenker, maar steeds vaker betrap ik me op de vraag waarom dit allemaal nodig is en welk groter doel dit alles dient. Temeer als overheden zelfs wetenschappers (!) inhuren om advies in te winnen hoe men de bevolking zo bang mogelijk kan maken. Het wordt steeds moeilijker om uit te leggen dat het allemaal voor onze bestwil bedoeld is.

 

Leiband

Maar al te vaak helpen de media om ongerechtvaardigde angsten of buitensporig overdreven waarschuwingen op ons af te vuren. In hun onderlinge strijd wie als eerste de kop op de site live heeft staan die de meeste alarmbellen doet afgaan, sneuvelt de inhoud. Wat was het omslagpunt waarop het gros van de journalisten zich verlaagd heeft tot het niveau van persberichtovertikkers? Scoren en de eerste zijn is hun primaire doel. Het behouden van de warme relatie met ‘Den Haag’ lijkt belangrijker dan eigen gedegen onderzoek doen en zich te verdiepen in materie en het tegengeluid.

 

‘Wappies’

Wat voor de printmedia en de nieuwssites geldt gaat natuurlijk ook op voor de tv-zenders. Je kunt ze niet verwijten dat ze geen tegengeluid aan het woord laten. De crux is echter dat ze het twijfelachtige talent hebben om altijd net die personen eruit te pikken die zich minder eloquent kunnen uitdrukken dan de gemiddelde D66’er. En dan is het stempel ‘wappie’ niet meer ver weg. Als je met vragen zit, maar je je minder goed kunt uitdrukken of geen dik onderzoeksrapport onder je arm hebt, dan word je door de talkshowtafels niet serieus genomen maar weggehoond.

En eerlijk is eerlijk, soms verpest de minderheid het ook wel voor de rest, zoals deze ‘arts’ recent nog deed aan de rand van een coronademonstratie op het Museumplein. En als iemand opduikt die wél in staat is goed onderbouwd een pleidooi te houden wordt er niet zelden een ophef geframed als het niet strookt met de gangbare gewenste meningen. Het tegengeluid wordt op deze manier in zijn geheel geridiculiseerd en gediskwalificeerd, wat een redelijke dialoog wederom haast onmogelijk maakt.

 

Verbod als wapen

Als je het als ouder even niet meer weet dan leg je de puber een verbod op. Van een volwassen overheid echter verwacht je ander gedrag. Overtuig ons met feiten en toon ons de voordelen van het voorgestelde beleid. We worden echter gebombardeerd met verboden. U moet klimaatneutraal worden. Gasverbod! De R moet omlaag. Ausgangssperre! Stikstofuitstoot moet omlaag. U mag geen 120 km/u meer rijden!

Een overheid die het niet meer weet zoekt een uitweg in beperkingen. In geen enkel verkiezingsprogramma stonden de hiervoor genoemde maatregelen (al was corona uiteraard niet te voorzien). Ook de logica is vaak ver te zoeken. In plaats van gas (waar andere landen juist subsidies voor verstrekken aan hun burgers) verbranden wij liever zuurstof producerende bomen. Het virus neemt echt geen pauze tot half vijf in de ochtend. En na 19.00 uur is 120 km/u rijden wel oké.

 

Democratie in het nauw

In 2018 werd de Nederlandse burger het recht op een raadgevend referendum ontnomen. Nu was dat sowieso een farce aangezien de toenmalige kabinetten de uitslagen van de referenda in 2005 (Europese Grondwet) en 2016 (Associatieovereenkomst) naast zich neerlegden. Maar de laatste illusie van inspraak is daarmee verdwenen. Op 17 maart kunnen we weliswaar kiezen uit 31 partijen, maar de winnaar, die notabene twee grote rechtse partijen bij voorbaat uitsluit, staat al op voorhand vast. Naar alle verwachting zal Rutte niet schromen zijn vierde kabinet over links te realiseren en met de beroepsalarmisten van D66 en/of GroenLinks op te trekken.

 

Almachtige overheid

Er begint mij iets te dagen. Enkele alinea’s hierboven vroeg ik me af wat het motief van de boven ons gestelden zou kunnen zijn. Wellicht heb ik het antwoord gevonden. Proberen zij niet simpelweg het gevoel van hun almacht in stand te houden door angst en bezorgdheid bij ons burgers op te wekken? Het erge is dat het werkt.