Stikstofstraf omdat de boeren uitblinken

Leidse onderzoekers bestudeerden een kolonie van de bacterie Streptomyces en zagen dat de verdediging is uitbesteed aan bepaalde individuen, schrijft Simon Rozendaal. 
15-2-2020

Die, zeg maar het leger, maken stofjes die andere bacteriesoorten (zeg maar de vijand) doden. Het produceren van die stofjes is zwaar en de bacteriën aan wie dit is gedelegeerd, leggen eerder het loodje. Maar dat doen ze graag. Voor hun broeders en zussen. 

Specialisatie hoort bij het leven. 

Arbeidsverdeling is een van de motoren van de vooruitgang 

Al helemaal bij dat van de mens. Je hebt het in elke groep, of het nu een bedrijf is dan wel een voetbalelftal. Sommigen zijn speels, velen degelijk, anderen onbevreesd. Bij een taakverdeling wordt daarmee rekening gehouden en profiteert het hele team daarvan. 

Adam Smith, de filosoof van de Verlichting, stelde in The Wealth of Nations uit 1776 dat arbeidsverdeling de motor is van vooruitgang. De Engelse auteur Matt Ridley borduurt daarop voort in The Rational Optimist uit 2010. ‘Hoe meer mensen meegaan in de wereldwijde verdeling van de arbeid, hoe meer mensen zich kunnen specialiseren, des te rijker wij allemaal zullen zijn.’ 

En nu naar de ‘stikstofcrisis’. 

De stikstof waar de crisis over gaat is tamelijk onschuldig 

Sta mij als chemicus eerst nog een klein uitstapje toe. Er bestaan weliswaar heel gemene stikstofverbindingen (blauwzuur!), maar de stikstof waarover de ‘crisis’ gaat, is vrij onschuldig. Een vorm van mest, met als mogelijk nadelig gevolg dat de ene natuur kan worden verdrongen door de andere. Dat we daarover zo moeilijk doen, getuigt van een beperkte visie op natuur, aldus drie CDAleden in het Brabants Dagblad: ‘Hei moet altijd hei blijven. Bos moet altijd bos blijven.’ Nederland is een dichtbevolkt hoogtechnologisch land waar overheden niet dezelfde natuurnorm kunnen hanteren als in Kroatië of Polen. 

Dat gebeurt wel. Zelfs op het onbewoonde Waddeneiland Rottumeroog, ver verwijderd van elke rokende schoorsteen, is bijna driemaal zoveel stikstofneerslag (14 kilo per hectare) als er volgens de norm zou mogen zijn.

Het is begrijpelijk dat vertegenwoordigers van de boeren zeggen dat er helemaal geen stikstofcrisis is, dat het een ‘papieren’ probleem is, ook al is in Nederland de stikstofconcentratie vier keer zo hoog als elders in Europa. 

Nederland had al in de Middeleeuwen opvallend hoge opbrengsten 

Dat komt voor een niet onbelangrijk deel doordat Nederland zich heeft gespecialiseerd in landbouw en veeteelt. Daarin zijn we sinds jaar en dag goed. Maarten Prak, hoogleraar economische geschiedenis, schrijft in Gouden Eeuw. Het raadsel van de Republiek: ‘In een befaamd akkerbouwgebied als Norfolk, in Engeland, bereikten de boeren pas in de achttiende eeuw opbrengsten die te vergelijken waren met wat in Zeeland tijdens de Middeleeuwen werd geproduceerd.’

‘Wij hebben meer stikstof omdat we beter zijn in landbouw en veeteelt dan andere landen’ 

Er zijn verschillende redenen waarom Nederland al eeuwenlang uitblinkt op agrarisch gebied. Een daarvan is dat wij in een delta wonen waar vruchtbaar slib uit Zwitserland, Duitsland, België en Frankrijk bezinkt. Dat heeft geleid tot een agrarische sector die in 2019 voor 95 miljard euro exporteerde. 

Als gevolg van die taakverdeling in Europa hebben wij een hoge stikstofbelasting. Een deel daarvan komt eigenlijk op het conto van de landen die onze tomaten en speklapjes afnemen. Een andere benadering kan zijn: doe niet zo moeilijk en neem dat beetje extra stikstofmest voor lief. 

Autarkie op voedselgebied: terug naar de prehistorie 

Maar in plaats daarvan keren allerlei politici – met voorop Tjeerd de Groot van D66 – de redenering om en zeggen dat we de agrarische sector (en dan vooral de veestapel) moeten halveren omdat die vandaag de dag niet meer houdbaar zou zijn. In wezen pleiten ze daarmee voor het terugdraaien van de arbeidsverdeling in Europa. Ze willen autarkie: laat elk gebied zijn eigen voedsel produceren. Terug naar de prehistorie. 

En dan te bedenken dat in de toekomst ruimte schaarser is dan geld, zoals een commissie van wijze mannen (DenkWerk) vorige week waarschuwde. Wereldwijd moeten één biljoen bomen worden geplant, overal zullen velden vol zonnecellen verrijzen. 

En dus is er behoefte aan een agrarische sector die in staat is om veel te produceren op een klein oppervlak. Dat doen wij in Nederland al sinds de Middeleeuwen.

Elsevier