Boze Amerikanen: Nederlandse subsidies voor biomassa maken onze natuur kapot

Bewoners en natuurbeschermers in het zuiden van de Verenigde Staten zijn woedend op de Nederlandse regering. Ze stellen dat onze miljardensubsidies voor biomassa de Amerikaanse natuur slopen en inwoners ziek maken.

Chris van Mersbergen 26-10-2019

De Amerikanen roepen de Nederlandse politiek op te stoppen met subsidies voor biomassacentrales. Die wekken energie op door het verbranden van pellets, samengeperste staafjes hout.

,,Nederland zou zijn ogen niet moeten sluiten voor de mensenrechtenschendingen die het gevolg zijn van jullie klimaatbeleid”, zegt Katherine Egland van de Afro-Amerikaanse burgerrechtenbeweging NAACP. Andrew Whitehurst van natuurorganisatie Healthy Gulf: ,,Onze natuur wordt in gevaar gebracht, zodat jullie kunnen pronken met jullie klimaatbeleid. Het is oneerlijk.” 

RWE: pellets uit VS

Onder meer RWE importeert vanaf volgend jaar op grote schaal houtpellets uit de VS, voor zijn energiecentrales in Geertruidenberg en de Eemshaven, waarvoor het 2,6 miljard subsidie ontvangt. In totaal gaat er 11,4 miljard naar 628 biomassa-installaties, becijferde deze krant onlangs.

Biomassa is belangrijk in de Nederlandse klimaatplannen. Een grote groep wetenschappers stelt echter al een tijd dat deze manier van energieopwekking allesbehalve klimaatneutraal is, zoals het kabinet volhoudt. Vooral niet als dat gebeurt met hout uit de VS, dat niet meedoet aan het VN-Klimaatakkoord van Parijs. 

Het bestuur van de staat North Carolina, waar veel pelletfabrieken verrijzen, schrijft in zijn toekomstplan voor schone energie dat ‘het op grote schaal gebruiken van onze natuurlijke hulpbronnen om buitenlandse klimaatdoelstellingen te halen op nationaal en internationaal niveau bestreden moet worden’.

Giftige stoffen

Volgens natuurorganisaties brengt de bosbouw die nodig is om de pellets te produceren bossen, rivieren en de leefgebieden van wilde dieren ernstige schade toe. Bewoners van de arme gemeenschappen waar de pelletfabrieken doorgaans in de buurt staan, klagen over ziekmakende giftige stoffen.

Een woordvoerder van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat zegt dat de eisen die Nederland aan biomassa stelt tot de strengste ter wereld behoren. Alle ingevoerde pellets moeten een duurzaamheidscertificaat hebben. In de praktijk betekent dit dat Amerikaanse boseigenaren die hout leveren voor de Nederlandse markt, vanaf volgend jaar een speciaal formulier moeten ondertekenen.

Politiek: ‘Dit helpt het klimaat niet’

Europarlementariër Bas Eickhout (GroenLinks) is bezorgd over het grootschalige gebruik van Amerikaanse houtpellets. ,,Dit was precies onze zorg toen we dit onderwerp behandelden in het parlement. Nederland kan wel strenge eisen stellen, maar dat is zinloos als andere Europese landen dat niet doen. Er moeten snel strengere Europese normen komen. Verbranden is van alle toepassingen van biomassa wel het stomste wat je kunt doen.”

Ook Kamerlid Matthijs Sienot van regeringspartij D66 is kritisch: ,,Als je gezonde bomen kapt in de VS, hierheen sleept met vervuilende schepen en dan in vijf seconden verbrandt, dan helpt dat het klimaat bepaald niet.” Daarom is het volgens Sienot ‘terecht’ dat de subsidie voor de bijstook van biomassa in 2025 vervalt.

,,Dit nieuws is wederom bewijs dat de subsidies die Nederland verstrekt voor het stoken van hout averechts werken”, zegt Lammert van Raan (Partij voor de Dieren). ,,Averechts voor het klimaat maar dus ook zeker averechts voor de natuur en gezondheid.”

Sandra Beckerman (SP) spreekt van ‘peperduur klimaatbeleid ten koste van gemeenschappen’. ,,Dit is zo onrechtvaardig.”

Omwonende: geen inspraak gehad

In het zuidoosten van de VS schieten de pelletfabrieken intussen als paddenstoelen uit de grond. In Dobbin Heights, een gehucht in North Carolina, begon dat met een advertentie in de lokale krant. Die was zo klein, zegt inwoonster Debra David, dat je er een loep bij moest houden om haar te kunnen lezen. Zo ontsnapte de aankondiging dat houtpelletproducent Enviva in Dobbin Heights een fabriek wilde vestigen aan de aandacht.

Toen de bewoners eenmaal hoorden wat hen te wachten stond, was het te laat. ,,Alles was al in kannen en kruiken”, zegt David, een zwarte zestiger. ,,We hebben totaal geen inspraak gehad.”

En nu ademt ze elke dag de lucht in die vrijkomt bij de productie van de pellets. ,,Giftige lucht, je ruikt het gewoon.” Ze gelooft niet dat Enviva zich aan de regels houdt. ,,Dat bewijzen ze overal. Ik ken mensen die in de fabriek gingen werken, maar nu al gestopt zijn. De lucht is er zo vies, ze konden er niet tegen.”

Pellets uit Amerika voor onze energie

Vanaf 2020 tot en met 2024 levert Enviva minimaal 200.000 ton houtpellets per jaar aan RWE. Het energiebedrijf verbrandt de per boot geïmporteerde pellets dus in hun biomassacentrales, de oude kolencentrales in Eemshaven en Geertruidenberg waar de energie wordt opgewekt die wij gebruiken. 

Biomassa is niet alleen in Nederland een belangrijk onderdeel van de klimaatplannen, maar ook in veel buurlanden, en bijvoorbeeld Japan. Het idee: CO2 die hier vrijkomt bij de verbranding van het hout, wordt opgenomen door de bomen die weer aangroeien nadat ze zijn gekapt of gekortwiekt. Sommige klimaatwetenschappers onderschrijven dit. Als je resthout - takken, toppen, kromme en zieke bomen - gebruikt als biomassa, ben je goed bezig, vinden zij.

Wat voor landen die biomassa omarmen fijn is: zij mogen de methode volgens internationale afspraken als klimaatneutraal in hun ‘boekhouding’ schrijven. De CO2 die vrijkomt moet worden geregistreerd door het land waar de bomen vandaan komen. In het geval van RWE en Enviva is dit dus de VS. Laat nu net dat land niet meedoen aan het VN-Klimaatakkoord van Parijs. Een misleidend gat in de boekhouding, vindt een grote groep wetenschappers.

Waanidee

Zij maken ook los van de ‘rekentruc’ gehakt van het biomassaverhaal. Energie opwekken met hout uit bossen zorgt voor meer CO2-uitstoot dan kolen en gas, concludeerde de Europese koepel van wetenschappers recent. Het is een waanidee dat het verbranden van biomassa duurzaam is, zei hoogleraar ecologie Louise Vet tegen deze website.

De uitleg: voor de Europese biomassahonger zijn miljoenen bomen nodig. En die groeien nu eenmaal niet zo hard. Daardoor komt er in de jaren nadat ze gekapt zijn niet minder, maar juist méér CO2 in de lucht. De slotsom: biomassa zorgt voorlopig voor meer opwarming van de aarde.

Dikke boomstammen

Tot zover de theorie. Nu de praktijk. Debra David ziet dagelijks trucks naar de Enviva-fabriek gaan. ,,En of daar dikke boomstammen op liggen”, zegt ze. 

Haar verhaal wordt bevestigd door natuurorganisaties. Dogwood Alliance, dat zich inzet om de bossen in de VS te beschermen, publiceerde onlangs een zwartboek waarin het bewijs aandraagt dat Enviva al jarenlang heel dikke bomen gebruikt en schade aanricht aan kostbare natuur, zoals de wetlands. ,,Het is absoluut zeker dat ze hele bomen gebruiken”, zegt campaigner Rachel Weber. 

Enviva ontkent de aantijgingen. Voor de pellets die vanaf 2020 naar Nederland gaan, wordt vanwege de strenge eisen die ons land stelt aan biomassa zelfs een apart certificeringssysteem opgetuigd, zegt een woordvoerder. Houteigenaren moeten een extra formulier ondertekenen waarin ze verklaren dat het om duurzaam beheerd bos gaat, en dat er alleen ‘resthout’ is meegegeven.

Lachertje

Overheidscontrole hierop ontbreekt. Vanuit Nederland laat de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), die toeziet op de certificering, weten geen zicht te hebben op de controles in de VS. Dogwood Alliance noemt de certificering een lachertje. ,,Boseigenaren weten vaak niet eens waar hun hout voor wordt gebruikt.”

Andrew Whitehurst voerde in de staat Mississippi namens natuurorganisatie Healthy Gulf tevergeefs actie tegen de komst van een Enviva-fabriek. Van certificering moeten we ons niet al te veel voorstellen, zegt ook hij. ,,Veruit het grootste deel van de bossen hier is privébezit. Een eigenaar bepaalt zelf wat hij met zijn bos doet. Doordat de vraag naar papier en meubelhout daalt, is de pelletindustrie vaak de enige optie. Dus natuurlijk gaan er ook hele bomen naar de fabrieken. Bovendien krijgen de handelaren die het hout opkopen en aan Enviva leveren, per kilo betaald. Grote, zware bomen krijgen dus voorrang.”

Het beeld dat de natuurbeschermers schetsen: oud natuurbos maakt door de bijna eindeloze Europese vraag stukje bij beetje plaats voor eenvormig plantagebos met dennenbomen die geschikt zijn voor de pelletindustrie, maar die ook in volle groei minder CO2 opnemen dan hun voorgangers. ,,Een ecologisch drama”, zegt Whitehurst. ,,Het is slecht voor de biodiversiteit, voor de wilde dieren en voor de waterkwaliteit. Bovendien neemt het risico van overstromingen toe.”

Arme gebieden

Pelletproducenten vestigen zich meestal in arme gebieden, waar relatief veel inwoners kampen met gezondheidsproblemen zoals astma. Dat is enerzijds toeval - de bossen staan er nu eenmaal. Maar de achterstandsregio’s zijn ook een makkelijke prooi, zegt Katherine Egland van de National Association for the Advancement of Colored People (NAACP). ,,De bedrijven misbruiken de economische wanhoop in deze gebieden. Daar snakken ze zo naar een economische boost, naar banen, dat ze bereid zijn om er natuur voor op te geven.”

Zo rollen lokale overheden de rode loper uit, door subsidies uit te delen, spoorverbindingen aan te leggen en - stellen critici - een oogje dicht te knijpen als het gaat om milieunormen, waardoor inwoners last hebben van giftige stoffen uit de fabriek.

‘Stop hiermee!’

Debra David kan erover meepraten. Of ze nog een boodschap heeft voor de Nederlandse regering?. ,,Stop hiermee! De uitstoot van dit soort fabrieken doodt mensen. Ik snap niet wat daar duurzaam aan is.”

Engeland trekt een parallel met de katoenhandel in de negentiende eeuw. ,,Toen sloten Europese landen de ogen voor de slavernij die de katoenproductie mogelijk maakte. Het zou mooi zijn als jullie de ogen niet sluiten voor mensenrechtenschendingen die nú plaatsvinden.”

Aan het eind van de rit snappen de Amerikanen het gewoon niet. Andrew Whitehurst: ,,Ik zie de winst voor jullie niet, want hout verbranden om energie op te wekken is niet duurzaam. En ik snap de winst voor ons al helemaal niet. Onze natuur is in gevaar, zodat jullie kunnen pronken met jullie klimaatbeleid. Het is oneerlijk. Als de arme bevolking er nou iets aan had, oké. Maar die ademt alleen de vieze lucht in.”

RWE: ‘We gaan zorgen dat alles klopt’

RWE bevestigt dat het voor het bijstoken van zijn biomassa’s deels gebruikmaakt van houtpellets uit Amerika. De rest komt uit landen als Canada, Estland en Wit-Rusland. Tot dusver leverde Georgia Biomass, een in de gelijknamige staat gevestigde dochter van RWE, de aanvoer vanuit de VS. Zij maken pellets van zaagsel dat overblijft in zagerijen, stelt woordvoerder Rob Hageman.

Vanaf 2020 komt 200.000 ton, zo’n 8 procent van de totale aanvoer van Enviva, het bedrijf waar in het zuiden van de VS veel klachten over zijn. Hageman zegt dat RWE er veel aan gelegen is om aan alle regels te voldoen. ,,Anders krijgen we geen subsidie en lijden we verlies op de opwekking van stroom.” RWE zal er in het geval van Enviva ‘voor zorgen dat alles klopt’. ,,We lopen alleen maar risico’s als we dit niet zorgvuldig doen.”

Slechts 11 procent van de bossen in de wereld heeft een certificaat, stelt RWE. ,,Juist onze vraag zorgt voor meer certificering. Daarmee zorg je dat een bos duurzaam beheerd wordt.” En, stelt Hageman: ,,In Georgia‘s bossen overstijgt de groei de verwijderingen voor houtproducten met 38 procent.

AD